Coğrafya öğretiminde mekânsal düşünme becerisinin gelişiminde haritaların rolü: Nitel bir doküman analizi
Özet Görüntüleme: 156
/ 
PDF İndirme: 97
DOI:
https://doi.org/10.70736/ijoess.1669Anahtar Kelimeler:
Coğrafya öğretimi- mekânsal düşünme- haritaÖzet
Günümüz mekânsal sorunları göz önüne alındığında mekânsal düşünebilme becerisi ve bunun gelişimi için mekânın temsil aracı olan haritalar çok önemlidir. Araştırmanın amacı coğrafya öğretiminde mekânsal düşünme becerisinin gelişmesinde haritaların önemini disiplinler arası bir anlayışla incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu mekânsal düşünme becerisi üzerine yazılmış tezler, makaleler, toplantı raporları ve kitaplar oluşturmaktadır. Araştırma nitel bir araştırma olup veriler doküman incelemesi yolu ile toplanmıştır. Araştırmada mekân, mekânsal düşünme, mekânsal düşünme becerisi, mekânsal düşünme becerisinin önemi gibi kavramlar ve mekânsal düşünme becerisinin gelişiminde haritaların nasıl etkili olduğu açıklanmıştır. Haritaların mekânsal düşünme becerisinin gelişmesindeki rolü harita unsurları olan başlık, lejant, ölçek, koordinat sistemi ve yön oku bakımından ayrı ayrı ele alınmıştır. Araştırmada literatür taraması sonucunda toplanan veriler betimsel tarzda analiz edilmiştir. Araştırmanın bulgulara göre mekânsal düşünmenin erken yaşlarda başladığı, mekânsal düşünmenin gelişiminde haritaların mekânın temsil araçları içerisinde en önemlisi olduğu, harita unsurları, haritaların kartografik özellikleri ve harita okumanın mekânsal algıyı ve mekânsal düşünmeyi etkilediği tespit edilmiştir. Haritalar okunurken okuyucu ile harita arasında geometrik bir uyumun olması gerektiği, mekânın analizi yapılırken kapsamlı mekânsal kavramların kullanılması gerektiği, kullanılan projeksiyon yöntemi, koordinat sistemi, öğrencinin yaşına uygun harita seçilmesi, haritalarda kullanılan semboller ve renklerin ahengi gibi faktörlerin mekânsal düşünme becerisinin gelişimini etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.
Referanslar
Aksoy, H., & Ünlü, M. (2012). Coğrafya derslerinde harita becerilerine yönelik uygulamaların öğrenci tutumlarına etkisi. Marmara Coğrafya Dergisi (26), s. 16-41. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3297
Alımlı, M. E. (2007). Harita kullanımı ve harita farkındalığı. [Yayımlanmamış Doktora Tezi], İstanbul Teknik Üniversitesi.
Anthamatten, P. (2010). Spatial thinking concepts in early grade-level geography standards. Journal of Geography, 109(5), s. 169-180. http://dx.doi.org/10.1080/00221341.2010.498898
Bednarz, R. S., & Lee, J. (2011). The components of spatial thinking: empirical evidence. Procedia Social and Behavioral Sciences(21), s. 103–107. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.07.048
Berendt, B., Rauh, R., & Barkowsky, T. (1997). Spatial thinking with geographic maps: an empirical study. Herausforderungen an die Wissensorganisation (ISKO Tagung), s. 63-74. https://www.researchgate.net/publication/228916506_Spatial_thinking_with_geographic_maps_An_empirical_study
Bilgili, M. (2019). Coğrafyada mekân felsefesi üzerine yaklaşımlar. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), (41), s. 88-102. https://doi.org/10.32003/igge.674936
Downs, R. M. (1981). Maps and mapping as metaphors for spatial representation. A. Patterson, & L. Liben içinde, Spatial representation and behavior across the life span: Theory and application (s. 143-166). New York: Academic Press.
Eckert, M., & Jeorg, W. (1908). On the nature of maps and map logic. Bulletin of the American Geographical Society, 44(6), s. 344-351. https://doi.org/10.2307/198027
Egenhofer, M., Kuhn, W., Frank, A., & McGranaghan, M. (1990). Cognitive and linguistic aspects of geographic space. Orono: National Center for Geographic Information & Analysis/NCGIA
Fundamentals of Data Visualization. (2024). Coordinate systems and axes. https://clauswilke.com/dataviz/coordinate-systems-axes.html
Geography Education Standards Project. (1994). Geography for life: National geography standards,1994. Washington, DC: National Geography Society. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED375073.pdf Erişim tarihi: 27.11.2024
Gersmehl, P. (2008). Teaching geography. New York: Guilford Publications.
Gersmehl, P., & Gersmehl, C. (2006). Wanted: a concise list of neurologically defensible and assessable spatial thinking skills. Research in Geographic Education, 8(1), s. 5-39. https://digital.library.txst.edu/server/api/core/bitstreams/925c06e6-8234-411c-a5c7-bec3293ad660/content
Gersmehl, P., & Gersmehl, C. (2011). Spatial thimking: Where pedagogy meets neuroscience. Problems of Education in the 21st Century, 27, s. 48-66. https://journals.indexcopernicus.com/search/article?articleId=2593859
Gürler, A., & Gürgen, G. (2024). Sosyal bilgiler ders kitaplarındaki haritaların harita becerilerine yönelik değerlendirilmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), s. 806-849. https://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1351192
HGM. (2024). Yozgat ili fiziki haritası. https://www.harita.gov.tr/urun/yozgat-fiziki-il-haritasi/312
Huttenlocher, J., Newcombe, N., & Vasilyeva, M. (1999). Spatial scaling in young children. Psychological Science, 10(5), s. 393-398. https://doi.org/10.1111/1467-9280.00175
Karagöz, Y. (2019). Bilimsel araştırma yötemleri ve yayın etiği. Nobel Akademik Yayıncılık.
Koç, H. (2010). Coğrafya eğitiminde harita algısı ve kullanımı. Milli Eğitim Dergisi, 40(187), s. 146-159. https://dergipark.org.tr/en/pub/milliegitim/issue/36197/407036
Lee, J., & Bednarz, R. (2009). Effect of GIS learning on spatial thinking. Journal of Geography in Higher Education, 33(2), s. 183–198. https://doi.org/10.1080/03098260802276714
Liben, L. S., & Downs, R. M. (1993). Understanding person-space-map relations: Cartographic and developmental perspectives. Developmental Psychology, 29(4), s. 739–752. https://doi.org/10.1037/0012-1649.29.4.739
Liben, L., & Downs, R. (2003). Investigating and facilitating children’s graphic, geographic, and spatial development: an illustration of Rodney R. Cocking’s legacy. Applied Developmental Psychology, 24, s. 663–679. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2003.09.008
MEB. (2024). Ortaöğretim coğrafya dersi öğretim programı. https://mufredat.meb.gov.tr/ Erişim tarihi: 04.09.2024
Michna, I. (2009). The role of map legend-why to study the issue? Kartografické listy (17), s. 108-117. https://gis.fns.uniba.sk/kartografickelisty/archiv/KL17/14.pdf
National Research Council. (2006). Learning to think spatially: GIS as a support system in the k-12 curriculum. Washington, DC: National Academies Press. https://doi.org/10.17226/11019
Özdoğan, G., & Sıvacı, S. Y. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin 6. sınıf öğrencilerinin harita bilgisi ve coğrafi koordinatlara ilişkin kavram yanılgılarına yönelik görüşleri. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitim Dergisi, 1(1), s. 41-57. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3650334
Südaş, İ., & Öz, İ. (2018). Davranışsal coğrafyada bilişsel haritalar: Ege Üniversitesi kampüsü örneği. Türk Coğrafya Dergisi (71), s. 81‐92. https://doi.org/10.17211/tcd.470931
Şahin, C. (1998). Coğrafya’ya giriş. Gündüz Eğitim Yayıncılık.
Taş, H. İ. (2003). Zihinsel haritalama ve öğrencilerin zihni haritalarını geliştirme yolları. Marmara Coğrafya Dergisi (8), s. 1-18. https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/455/3648
Tümertekin, E., & Özgüç, N. (2011). Beşeri coğrafya: insan, kültür, mekân. Çantay Kitabevi.
Uğurlu, N. B., & Aladağ, E. (2015). Mekansal düşünmenin Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programındaki yeri ve öğretmenlerin bu beceri hakkındaki görüşleri. Marmara Coğrafya Dergisi (32), s. 22-42. https://doi.org/10.14781/mcd.31563
Uluğtekin, N., Başaraner, M., Güney, C., & Doğru, A. (2021). Kartografya ve mekânsal bilişimin ara kesitinde yeni eğilimler. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 18. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı. Ankara. https://obs.hkmo.org.tr/show-media/resimler/ekler/75e1f882b2d9257_ek.pdf
Uttal, D. H. (2000). Maps and spatial thinking: A two-way street. Developmental Science, 3(3), s. 283-286. https://doi.org/10.1111/1467-7687.00121
Uttal, D. H. (2000). Seeing the big picture: Map use and the development of spatial cognition. Developmental Science, 3(3), s. 247-264. https://doi.org/10.1111/1467-7687.00119
Ünlü, M., & Yıldırım, S. (2017). Coğrafya dersi öğretim programına bir coğrafi beceri önerisi: Mekânsal düşünme becerisi. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, s. 13-20. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/274823
Van der Merwe, C. D., & Larangeira, R. (2016). Map literacy and spatial cognition challenges for student geography teachers in South Africa. Perspectives in Education, 34(2), s. 120-138. http://dx.doi.org/10.18820/2519593X/pie.v34i2.9
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, S. (2021). Harita özellikleri, ögeleri, tipografik unsurlar ve tasarım ilkeleri. H. Koç, & A. Ergün içinde, Bilginin görsel ifadesi: Haritalar (s. 81). Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9786257676106
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Adem Yücel- Taner Çifçi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
