Eğitimde yapay zekâ: Türkiye’deki lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi
Özet Görüntüleme: 25
/ 
PDF İndirme: 18
DOI:
https://doi.org/10.70736/ijoess.1653Anahtar Kelimeler:
Yapay zekâ- eğitim- öğretim- bibliyometrik analizÖzet
Yapay zekâ (YZ), günümüzde eğitim alanında giderek daha önemli bir rol oynamaktadır. Öğrenci değerlendirmesi, kişiselleştirilmiş öğretim, süreç optimizasyonu ve öğretmen performansının artırılması gibi uygulamalarla eğitimdeki etkisini artırmaktadır. YZ’nin dönüştürücü potansiyeli, yenilikçi öğrenme ortamlarının oluşturulmasını mümkün kılmakta, geleneksel öğretim yöntemlerindeki eksiklikleri kapatmakta ve eğitimsel zorluklara ölçeklenebilir çözümler sunmaktadır. Bu çalışma, Türkiye’de eğitim alanında yapılmış yüksek lisans ve doktora tezlerini bibliyometrik bir analizle inceleyerek mevcut araştırma eğilimlerini değerlendirmekte ve gelecekteki çalışmalara ışık tutmayı amaçlamaktadır. YZ ile ilgili toplam 751 tez arasında, başlıklarında eğitimle ilgili ifadeler açıkça belirtilmiş olan 24 tez, eğitim odaklı olarak belirlenmiştir. Analiz sonuçları, eğitim alanındaki YZ ile ilgili tez sayısının 2019 yılından itibaren belirgin şekilde arttığını ve bu artışın 2022 ve 2023 yıllarında zirveye ulaştığını göstermektedir. Bu büyümeye rağmen, bulgular teknik uygulamalara—özellikle bilgi teknolojilerine—odaklanmanın baskın olduğunu, doğrudan sınıf içi uygulamaların ise sınırlı kaldığını ortaya koymaktadır. Tezlerin çoğunluğu nitel araştırma yöntemlerini benimsemekte olup, geniş ölçekli veri analizinden ziyade derinlemesine incelemeye odaklanmaktadır. Ayrıca, tezlerin büyük bir kısmının yüksek lisans düzeyinde olması, bu alanda daha fazla doktora düzeyinde araştırmaya ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Belirgin eğilimler arasında kolayda örnekleme yöntemlerinin tercih edilmesi ve araştırmaların sosyal bilimler alanında yoğunlaşması yer almaktadır. Ayrıca, atıf sayıları ve örneklem büyüklükleri arasında önemli farklılıklar tespit edilerek, araştırma yaklaşımlarının ve hedeflerinin çeşitliliği vurgulanmıştır. Etik kaygılar, öğretmen eğitimi ve altyapı yetersizlikleri, YZ’nin eğitime entegrasyonunda öne çıkan temel engeller olarak belirlenmiştir. Bu çalışma, YZ’nin eğitim uygulamalarına entegrasyonuna dair daha kapsamlı araştırmalara duyulan acil ihtiyacı vurgulamakta ve bu alandaki gelecekteki çalışmalara yön göstermeyi amaçlamaktadır.
Referanslar
Akkoyunlu, B. (2002). Öğretmenler ve öğretmen adayları için eğitimde internet kullanımı. Ceren & BITAV Yayınları.
Aksan, A. N., & Kutluca, A. Y. (2021). Investigation of preschool teachers’ use of technology in teaching in terms of technology self-efficacy levels. Kastamonu Education Journal, 29(3), 611–626.
Al, U., & Tonta, Y. (2004). Atıf analizi: Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü tezlerinde atıf yapılan kaynaklar. Bilgi Dünyası, 5(1), 19–47.
Alotaibi, N., & Alshehri, A. (2023). Prospers and obstacles in using artificial intelligence in Saudi Arabia higher education institutions—The potential of AI-based learning outcomes. Sustainability, 15(13), 10723. https://doi.org/10.3390/su151310723
Alshehri, B. (2023). Pedagogical paradigms in the AI era: Insights from Saudi educators on the long-term implications of AI integration in classroom teaching. International Journal of Educational Sciences and Arts, 2(8), 159–180. https://doi.org/10.59992/ijesa.2023.v2n8p7
Arslan, K. (2020). Eğitimde yapay zekâ ve uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 71–88.
Bar-Ilan, J. (2008). Informetrics at the beginning of the 21st century—A review. Journal of Informetrics, 2(1), 1–52.
Barua, P., Vicnesh, J., Gururajan, R., Oh, S., Palmer, E., Azizan, M., & Acharya, U. (2022). Artificial intelligence-enabled personalised assistive tools to enhance education of children with neurodevelopmental disorders—A review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(3), 1192. https://doi.org/10.3390/ijerph19031192
Baykul, Y. (1992). Eğitim sisteminde değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(7), 5–16. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/88255
Castellani, A. (2024). Uso de inteligência artificial em sistemas de tutores inteligentes. Revista De Ensino Educação E Ciências Humanas, 24(4), 507–512. https://doi.org/10.17921/2447-8733.2023v24n4p507-512
Chan, K. S., & Zary, N. (2019). Applications and challenges of implementing artificial intelligence in medical education: Integrative review. JMIR Medical Education, 5(1), e13930. https://doi.org/10.2196/13930
Chukwubueze, N. (2024). Artificial intelligence and future of secondary education in Delta State: Implications for educational administration. Journal of Asian Scientific Research, 14(3), 277–288. https://doi.org/10.55493/5003.v14i3.5073
Coleman, M., & Liau, T. L. (1975). A computer readability formula designed for machine scoring. Journal of Applied Psychology, 60(2), 283–284.
Çetin, M., & Aktaş, A. (2021). Yapay zekâ ve eğitimde gelecek senaryoları. OPUS International Journal of Society Researches, 18(Eğitim Bilimleri Özel Sayısı), 4225–4268.
Demir, O. (2019). Sürdürülebilir kalkınma için yapay zekâ. In O. Demir (Ed.), Yapay zekâ ve gelecek (ss. 44–63). Doğu Kitapevi.
Durso, S., & Arruda, E. (2022). Artificial intelligence in distance education: A systematic literature review of Brazilian studies. Problems of Education in the 21st Century, 80(5), 679–692. https://doi.org/10.33225/pec/22.80.679
Eden, C. (2024). Integrating AI in education: Opportunities, challenges, and ethical considerations. Magna Scientia Advanced Research and Reviews, 10(2), 006–013. https://doi.org/10.30574/msarr.2024.10.2.0039
Elvan, D., & Mutlubaş, H. (2020). Eğitim-öğretim faaliyetlerinde teknolojinin kullanımı ve teknolojinin sağladığı yararlar. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(6), 100–109.
Ertürk, S. (2013). Eğitimde “program” geliştirme. Edge Akademi.
Gärdenfors, P. (2004). Conceptual spaces: The geometry of thought. MIT Press.
Garfield, E. (1972). Citation analysis as a tool in journal evaluation: Journals can be ranked by frequency and impact of citations for science policy studies. Science, 178(4060), 471–479. https://doi.org/10.1126/science.178.4060.471
Granados, M. L., Hlupic, V., Coakes, E., & Mohamed, S. (2011). Social enterprise and social entrepreneurship research and theory: A bibliometric analysis from 1991 to 2010. Social Enterprise Journal, 7(3), 198–218.
Günay, D., & Şişman, B. (2019). Bilgi ve eğitim teknolojileri okuryazarlığı. In A. D. Öğretir-Özçelik & M. N. Tuğluk (Eds.), Eğitimde ve endüstride 21. yüzyıl becerileri (pp. 257–275). Pegem Akademi.
Güzey, C., Çakır, O., Athar, M. H., & Yurdaöz, E. (2023). Eğitimde yapay zekâ üzerine gerçekleştirilmiş araştırmalardaki eğilimlerin incelenmesi. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi, 5(1), 67–78.
Harry, A. (2023). Role of AI in education. Interdisciplinary Journal and Humanity (Injurity), 2(3), 260–268. https://doi.org/10.58631/injurity.v2i3.52
Hashim, S., Omar, M. K., Jalil, H. A., & Sharef, N. M. (2022). Trends on technologies and artificial intelligence in education for personalized learning: Systematic literature review. International Journal of Academic Research in Progressive Education and Development, 11(1). https://doi.org/10.6007/ijarped/v11-i1/12230
Hendrik, P., & Henkens, D. K. (1999). How influential are demography journals? Population and Development Review, 25(2), 229–251.
Holmes, W., Bialik, M., & Fadel, C. (2023). Artificial intelligence in education. Globethics Publications. https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/10168357/
Holmes, W., Porayska-Pomsta, K., Holstein, K., Sutherland, E., Baker, T., Shum, S., & Koedinger, K. (2021). Ethics of AI in education: Towards a community-wide framework. International Journal of Artificial Intelligence in Education, 32(3), 504–526. https://doi.org/10.1007/s40593-021-00239-1
Ilma, A. (2024). Exploring the impact of language models on undergraduate thesis writing skills among higher education students. PJIER, 2(1), 1–21. https://doi.org/10.59001/pjier.v2i1.152
Jacobs, D., & Ingwersen, P. (2000). A bibliometric study of the publication patterns in the sciences of South African scholars 1981–96. Scientometrics, 47(1), 75–93.
Jian, M. J. K. O. (2023). Personalized learning through AI. Advances in Engineering Innovation, 5(1), 16–19. https://doi.org/10.54254/2977-3903/5/2023039
Kalafat, Ö. (2022). Eğitim ve yapay zekâ. In M. Bilen (Ed.), Yapay zekânın değiştirdiği dinamikler (p. 89). Eğitim Yayınevi.
Kalyane, V. L., & Sen, B. K. (1995). Bibliometric study of the Journal of Oilseeds Research. Annals of Library Science and Documentation, 42(4), 121–141.
Kaptan, F. (1998). Fen öğretiminde kavram haritası yönteminin kullanılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(14), 95–99. http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/1185-published.pdf
Karaca, B., & Telli, G. (2019). Yapay zekânın çeşitli süreçlerdeki rolü ve tahminleme fonksiyonu. In G. Telli (Ed.), Yapay zekâ ve gelecek (pp. 172–185). Doğu Kitabevi.
Köksoy, M., & Saraç, C. E. M. (1998). Yükseköğretimde kalite ve Türk yükseköğretimi için öneriler. T.C. İstanbul Kültür Üniversitesi. https://avesis.hacettepe.edu.tr/yayin/c0690733-1ed8-4a94-a7e5-8587a8e05f4a/yuksekogretimde-kalite-ve-turk-yuksekogretimi-icin-oneriler
Köroğlu, Y. (2017). Yapay zekanın teorik ve pratik sınırları. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Kurutkan, M. N., & Orhan, F. (2018). Kalite prensiplerinin görsel haritalama tekniğine göre bibliyometrik analizi (1st ed., pp. 7–14). SAGE Yayınevi. ISBN 978-605-184-089-5
Küçükahmet, L., Külahoğlu, Ş., Çalık, T., Topses, G., Öksüzoğlu, A. F., & Korkmaz, A. (2002). Öğretmenlik mesleğine giriş. Nobel Yayın Dağıtım.
Külahçı, Ş. G. (1985). Kendi kendine öğretim–programlı öğretim. Eğitim ve Bilim, 10(58), 10–20.
Li, L. (2022). Reskilling and upskilling the future-ready workforce for Industry 4.0 and beyond. Information Systems Frontiers. https://doi.org/10.1007/s10796-022-10308-y
Ligo, A. K., Rand, K., Bassett, J., Galaitsi, S. E., Trump, B. D., Jayabalasingham, B., … et al. (2021). Comparing the emergence of technical and social sciences research in artificial intelligence. Frontiers in Computer Science, 3, 653235. https://doi.org/10.3389/fcomp.2021.653235
Luger, G. F. (2005). Artificial intelligence: Structures and strategies for complex problem solving. Pearson Education.
Mahligawati, F., Allanas, E., Butarbutar, M. H., & Nordin, N. A. N. (2023). Artificial intelligence in physics education: A comprehensive literature review. Journal of Physics: Conference Series, 2596(1), 012080. https://doi.org/10.1088/1742-6596/2596/1/012080
Mete, M. H. (2023). Sosyal bilimlerde büyük veri analitiği, yapay zekâ ve makine öğreniminin kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 99–120.
Nabiyev, V. V. (2012). Yapay zekâ: İnsan–bilgisayar etkileşimi. Seçkin Yayıncılık.
Nilsson, N. J. (1982). Principles of artificial intelligence. Springer Science & Business Media. https://books.google.com/books?hl=tr&lr=&id=4JwN5DTpcqkC&oi=fnd&pg=PR11
Rashmi, Dr. (2023). Unlocking the potential of AI in education: Challenges and opportunities. International Journal for Multidisciplinary Research (IJFMR), 5(4). https://doi.org/10.36948/ijfmr.2023.v05i04.5955
Russell, S. J., & Norvig, P. (2010). Artificial intelligence: A modern approach (3rd ed.). Pearson. https://ds.amu.edu.et/xmlui/bitstream/handle/123456789/10406
Say, C. (2018). 50 soruda yapay zekâ. Bilim ve Gelecek Kitaplığı.
Singh, S. V., & Hiran, K. K. (2022). The impact of AI on teaching and learning in higher education technology. Journal of Higher Education Theory and Practice, 22(13). https://doi.org/10.33423/jhetp.v22i13.5514
Sleeman, D. (1984). Intelligent tutoring systems: A review. ERIC. https://eric.ed.gov/?id=ED257450
Souza, A. (2024). Personalization of learning with artificial intelligence: How AI is transforming education and curriculum. ARACÊ, 6(3). https://doi.org/10.56238/arev6n3-092
Sönmez, V. (1993). Yaratıcı okul, öğretmen, öğrenci. In Yaratıcılık ve Eğitim: XVII. Eğitim Toplantısı (s. 17). Türk Eğitim Derneği Yayınları.
Tanveer, M., Hassan, S., & Bhaumik, A. (2020). Academic policy regarding sustainability and artificial intelligence (AI). Sustainability, 12(22), 9435. https://doi.org/10.3390/su12229435
Tonbuloğlu, B. (2023). An evaluation of the use of artificial intelligence applications in online education. Journal of Educational Technology and Online Learning, 6(4), 866–884. https://doi.org/10.31681/jetol.1335906
Tyler, R. W. (2013). Basic principles of curriculum and instruction. In Curriculum studies reader E2 (pp. 60–68). Routledge. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9780203017609-14/basic-principles-curriculum-instruction-ralph-tyler
Ural, A., & Kılıç, İ. (2005). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. https://avesis.gazi.edu.tr/yayin/456511ab-02ec-4dc6-b122-f253aa9b88f1/bilimsel-arastirma-sureci-ve-spss-ile-veri-analizi
Uzun, Y., TümTürk, A. Y., & Öztürk, H. (2021). Günümüzde ve gelecekte eğitim alanında kullanılan yapay zekâ. In 1st International Conference on Applied Engineering and Natural Sciences. https://www.researchgate.net/profile/Yusuf-Uzun-pdf
Varış, F. (1973). Öğretmen yetiştirme üzerine. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(50. Yıla Armağan), 47–65.
Wafik, H. (2024). Academicians’ perspectives on AI integration in Bangladesh’s education: Balancing promise and ethical realities. Cognizance Journal of Multidisciplinary Studies, 4(2), 139–158. https://doi.org/10.47760/cognizance.2024.v04i02.014
Wang, F.-Y., Qin, R., Wang, X., & Hu, B. (2022). Metasocieties in metaverse: Metaeconomics and metamanagement for metaenterprises and metacities. IEEE Transactions on Computational Social Systems, 9(1), 2–7.
Whitby, B. (2005). Yapay zekâ: Yeni başlayanlar için kılavuz (Çev. Y. Alogan). İletişim Yayınları.
Xia, Q., Chiu, T., Zhou, X., Chai, C., & Cheng, M. (2023). Systematic literature review on opportunities, challenges, and future research recommendations of artificial intelligence in education. Computers and Education: Artificial Intelligence, 4, 100118. https://doi.org/10.1016/j.caeai.2022.100118
Yeşilyurt, E. (2020). Öğretmenin pusulası: Genel öğretim ilkeleri. Ekev Akademi Dergisi, 83, 263–288.
Yılmaz, G. (2017). Restoranlarda bahşiş ile ilgili yayınlanan makalelerin bibliyometrik analizi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14(2), 65–79.
Žalėnienė, I., & Pereira, P. (2021). Higher education for sustainability: A global perspective. Geography and Sustainability. https://doi.org/10.1016/j.geosus.2021.05.001
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Sevil Güven- Muhammet Saygın
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
