Kıbrıs sorununda alternatif yol haritaları: KKTC’de federalizm tartışmaları (1990–2020)
Özet Görüntüleme: 6
/ 
PDF İndirme: 12
DOI:
https://doi.org/10.70736/ijoess.1694Anahtar Kelimeler:
Annan Planı- Crans-Montana- Federalizm- Kıbrıs Sorunu- İki Devletli ÇözümÖzet
Kıbrıs, Doğu Akdeniz’in jeopolitik açıdan en stratejik bölgelerinden biri olarak, iki toplumlu bir yapının zorluklarını en derinden hisseden yerlerden biridir. Farklı kimlik, kültür veya dil gruplarına sahip toplulukların siyasi bir çatı altında yönetilme biçimi olan federal yapı fikri, iki toplumun eşit siyasi haklara sahip olduğu ve güvenlik kaygılarının giderildiği ve Adanın birleşmesi için en uygun çözüm alternatiflerinden biri olarak sıkça gündeme gelmektedir. Bu çalışma, 1990-2020 yılları arasında Kıbrıs meselesine yönelik, Federal yönetim şekli başta olmak üzere alternatif diğer çözüm planlarının gelişimini ve uygulanabilirliğini akademik bir çerçevede betimleyerek ve analiz etmek amacıyla yazılmıştır. Nitel yöntemle yürütülen bu araştırma, resmî belgeler, lider söylemleri ve uluslararası raporlar üzerinden içerik analizi yöntemiyle şekillendirilmiştir. Bulgular, federalizmin uzun yıllar çözüm modeli olarak desteklendiğini, ancak özellikle 2004 Annan Planı’nın reddi ve 2017 Crans-Montana görüşmelerinin başarısızlığı sonrası bu modele duyulan güvenin azaldığını ortaya koymaktadır. Bu çalışma, federalizm dışındaki çözüm önerilerinin uygulanabilirliğini stratejik, hukuki ve diplomatik açılardan değerlendirmektedir. Tarihi zaman içerisinde çözüme en fazla yaklaşılan süreç 1990-2020 yılları arasında yaşanmıştır. Garantör devletlerden Türkiye son yıllarda, Kıbrıs meselesi için çözüme yönelik sunduğu tez de federal çözümden uzaklaştığı ve iki ayrı devlet sistemi üzerinden siyasetin çözüme uygun olduğunu savunmaktadır. Kaynak teşkil edecek olan bu çalışmada, çözüm planlarının uygulanabilirlik durumları değerlendirilmiştir.
Referanslar
Akıncı, M. (2016). Federal Cyprus: A Vision for the Future. Lefkoşa: Cumhurbaşkanlığı Yayınları.
Anka Enstitüsü. (2025, Temmuz 16). Kıbrıs’ta Çözüm Mü, Oyalama mı? Erişim: https://ankaenstitusu.com/kibrista-cozum-mu-oyalama-mi/
Atun, A (2016). Kıbrıs Adası’nın Jeopolitik Önemi. Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları.
Bahcheli, T. (1990). Greek-Turkish Relations Since 1955. Boulder: Westview Press.
BBC Türkçe (2021). Beyaz Saray’da 28 yıl aradan sonra ilk Güney Kıbrıs lideri: ABD, denge politikasını bırakıyor mu? Erişim adresi: http://www.bbc.com/turkce/articles/c5yg40w9y99o Erişim Tarihi: 10.07.2025
Birleşmiş Milletler (UN) (2017). Crans-Montana Müzakereleri Raporu. New York: BM Yayınları.
Burcu, G. (2010). Kıbrıs’ta Çözüm Arayışları ve Federal Model. Ankara: USAK Yayınları.
Central Intelligence Agency. (2023). Cyprus: Geography. In The world factbook. https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/cyprus/
Cumhurbaşkanlığı KKTC. (2025, Haziran 14). Kıbrıs'ta çözümün anahtarı: Eşit egemen iki devlet. https://kktcb.org/tr/cumhurbaskani-ersin-tatar-kibrista-cozumun-anahtari-esit-egemen-iki-devlet-13743
Cumhuriyetçi Türk Partisi [CTP]. (2003). Parti programı. (Aktaran: Hatay, M. (2004). Kıbrıs’ta toplumlararası barış arayışı. PRIO Cyprus Reports.)
Çakmak, B. (2016). Kurtlar Sofrasında Kıbrıs. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları.
Çelik, A., & Yılmaz, E. (2021). Kıbrıs’ta güvenlik ve garantörlük: Çözüm sürecine etkileri. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları, 15(4), 67–89.
Denktaş, R. R. (1995). Kıbrıs meselesi üzerine konuşmalar. Lefkoşa: KKTC Cumhurbaşkanlığı Arşivi.
Denktaş, R. R. (1995). Kıbrıs: Zoraki nikâh. Lefkoşa: Kıbrıs Türk Basım Evi.
Denktaş, R. R. (1997). The Cyprus triangle. London: K. Rustem & Brother.
Dodd, C. H. (1998). The Cyprus imbroglio. London & Huntingdon: The Eothen Press.
Dodd, C. H. (2010). The history and politics of the Cyprus conflict. London: Palgrave Macmillan. DOI: https://doi.org/10.1057/9780230275287
Eroğlu, H. (1975). Kıbrıs uyuşmazlığı ve Kıbrıs Barış Harekâtı. Ankara: Emel Matbaacılık.
Faustmann, H. (2012). Power-sharing and governance in Cyprus: Lessons from federal models. Nicosia: PRIO Cyprus Centre.
Faustmann, H. (2022). Cyprus: The never–ending story of a frozen conflict. In A. Cafruny & L. Tsarouhas (Eds.), The Palgrave handbook of EU crises (pp. 451–469). London: Palgrave Macmillan.
Faustmann, H., & Güneş, C. (2014). The Cyprus problem: History, politics and prospects. London: Routledge.
Faustmann, H., & Kaymak, E. (2008). Cyprus. In R. Emerson (Ed.), Ethnopolitics in a globalized world. London: Routledge.
Gazioğlu, C., Çağatay, M. N., Alpar, B., Yücel, Z. Y., & Tok, B. (2010). Morphological features of Cyprus and surrounding regions. Journal of Marine Sciences, 16(2), 73–85.
Gökçekuş, H., & Atun, A. R. (2020). Kıbrıs’ta federal çözüm ve enerji paylaşımı. Uluslararası Politikalar Dergisi, 12(3), 4–48.
Guterres, A. (2021). Birleşmiş Milletler Genel Sekreterinin Kıbrıs raporu. New York: Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği.
Hadjigeorgiou, A. (2020). The fragility of the federal idea in Cyprus. European Political Science Review, 8(2), 45–59.
Hadjipavlou, M. (2021). Women and peace in Cyprus: Representation and experiences of women in the Cyprus conflict. London: I. B. Tauris.
Hadjipavlou, M., & Kanol, B. (2021). Reconciliation in Cyprus: Rethinking approaches and transformative potential. Peacebuilding, 9(3), 259–278.
Hakkı, M. (2007). The Cyprus issue: A documentary history 1878–2007. London: I. B. Tauris. DOI: https://doi.org/10.5040/9780755622252
Hatay, M. (2007). Kıbrıslı Türkler arasında kimlik ve çözüm arayışları. PRIO Cyprus Reports. Nicosia: PRIO Cyprus Centre.
Hatay, M. (2017). Kuzey Kıbrıs’ta nüfus tartışmaları: Sayılar, politikalar ve kimlikler. PRIO Cyprus Centre Report. Nicosia: PRIO Cyprus Centre.
Hatay, M. (2017). Identity, citizenship and conflict in Cyprus. London: Palgrave Macmillan.
Hatay, M. (2020). Two states in Cyprus? The shift in Turkish foreign policy and its implications. PRIO Cyprus Centre Report. Nicosia: PRIO Cyprus Centre.
Hatay, M., & Bryant, R. (2020). Sayıların ötesinde: Kuzey Kıbrıs’ta nüfusun sosyo-politik boyutları. PRIO Cyprus Centre Report. Nicosia: PRIO Cyprus Centre.
International Crisis Group. (2023, April 17). An island divided: Next steps for troubled Cyprus (Europe Report No. 268). Brussels: International Crisis Group.
İsmail, S. (1998). Kıbrıs üzerine bildiriler. Lefkoşa: Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi (CYREP).
Ker-Lindsay, J. (2007). EU accession and UN peacemaking in Cyprus. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Ker-Lindsay, J. (2011). The Cyprus problem: What everyone needs to know. Oxford: Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/wentk/9780199757169.001.0001
Ker-Lindsay, J. (2019). Negotiating the Cyprus conflict: Past, present and future. London: I. B. Tauris.
Kıbrıs Postası. (2023). Ersin Tatar ve Nikos Hristodulidis’in müzakere süreci üzerine açıklamaları. Lefkoşa: Kıbrıs Postası Yayınları.
KKTC Cumhurbaşkanlığı. (2020). Ersin Tatar’ın seçim sonrası açıklamaları. Lefkoşa: KKTC Cumhurbaşkanlığı Yayınları.
Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Necatigil, Z. (1989). The Cyprus question and the Turkish position in international law. Oxford: Oxford University Press.
Necatigil, Z. M. (2000). The Cyprus question and the Turkish position. Oxford: Oxford University Press.
Nowell, L. S., Norris, J. M., White, D. E., & Moules, N. J. (2017). Thematic analysis: Striving to meet the trustworthiness criteria. International Journal of Qualitative Methods, 16(1), 1–13. https://doi.org/10.1177/1609406917733847 DOI: https://doi.org/10.1177/1609406917733847
O’Malley, B., & Craig, I. (1999). The Cyprus conspiracy: America, espionage and the Turkish invasion. London: I. B. Tauris.
Özersay, K. (2013). Kıbrıs’ta toprak, mülkiyet ve güvenlik sorunları üzerine çözüm önerileri. Ankara: Uluslararası İlişkiler Yayınları.
Öztürk, Y. (2015). Kıbrıs’ta federal sistemlerin tarihsel deneyimi ve geleceği. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
Rees, W. J. (1956). The theory of sovereignty restated. In P. Laslett (Ed.), Philosophy, politics and society (pp. 102–146). Oxford: Basil Blackwell.
Serter, V. Z. (1971). Kıbrıs tarihi. Lefkoşa: Kıbrıs Türk Cemaat Meclisi Yayınları (28/62 sayılı).
Sözen, A. (2004). The Cyprus impasse: The need for a new perspective. Turkish Studies, 5(3), 19–44. https://doi.org/10.1080/1468384042000282779
Sözen, A. (2005). Kıbrıs’ta federalizm ve siyasi eşitlik. Ortadoğu Etütleri, 2(1), 20–35.
Sözen, A. (2025). Renewing hope for Cyprus peace: A novel approach to reconcile the negotiation positions of the Turkish Cypriot side and the Greek Cypriot side. New Perspectives on Turkey, 72, 70–89. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/npt.2024.14
T.C. Cumhurbaşkanlığı. (2021). Kıbrıs’ta egemen eşitlik temelinde çözüm yaklaşımı. Ankara: T.C. Cumhurbaşkanlığı Yayınları.
T.C. Dışişleri Bakanlığı Arşivi. (2019). Kıbrıs’ta çözüm modelleri ve Türkiye’nin politikası. Ankara: T.C. Dışişleri Bakanlığı.
T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2005). Kıbrıs politikaları arşivi. Ankara: T.C. Dışişleri Bakanlığı.
Talat, M. A. (2008). Bir dönemin ardından. Lefkoşa: Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) Yayınları.
Tamçelik, S. (2008). Kıbrıs’ta federal çözümü destekleyenlerle, karşı çıkanların görüşleri ve bunların mukayesesi. Beykent Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1(2), 137–159.
Tatar, E. (2021). Kıbrıs’ta egemen eşitlik ve çözüm süreci. Lefkoşa: KKTC Yayınları.
Tatar, E. (t.y.). İki devletli çözüm açıklamaları. Lefkoşa: KKTC Cumhurbaşkanlığı Basın Bürosu.
Tocci, N. (2009). The Cyprus conundrum and the EU’s role. European Foreign Affairs Review, 14(2), 235–252.
Tocci, N. (2018). Turkey and the European Union: A journey in the unknown. London: Routledge.
Toplumcu Demokrasi Partisi [TDP]. (2005). Parti tüzüğü ve programı. Lefkoşa: TDP Yayınları.
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2022). Kıbrıs meselesine dair Türkiye’nin yaklaşımı. Ankara: T.C. Dışişleri Bakanlığı Yayınları.
Tziarras, Z. (2021). Cyprus and Eastern Mediterranean geopolitics: From hydrocarbons to regional instability. Mediterranean Politics, 26(1), 1–24. https://doi.org/10.1080/13629395.2019.1670065
Tziarras, Z. (2021). Cyprus and the Eastern Mediterranean: A regional security complex approach. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 23(2), 159–177. https://doi.org/10.1080/19448953.2021.1876073
Ulusal Birlik Partisi (UBP). (2010). Parti programı. Lefkoşa: UBP Yayınları.
United Nations Security Council. (1990). Resolution 649 (1990). New York: United Nations.
United Nations. (2004). Report of the Secretary-General on the referenda in Cyprus (S/2004/437). New York: United Nations.
United Nations. (2017). Report of the Secretary-General on his mission of good offices in Cyprus (S/2017/814). New York: United Nations.
Üzehan, Büşra (2005). Ateş Çemberinde Kıbrıs (Belgelerle Yunanistan’ın Siyasal Stratejisi ve Türkiye’nin Değişen Paradigması (1931-1974)). Nobel Yayınları.
Yıldız, N. (2021). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde göç ve demografik değişim. Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları.
Yılmaz, M. (2019). Kıbrıs’ta federalizmin geleceği. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 16(64), 55–78.
Yunanistan Dışişleri Bakanlığı. (2020). Kıbrıs sorununda Yunanistan’ın tutumu. Atina: Yunanistan Dışişleri Bakanlığı Basın Ofisi.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
