Atıcılarda stres algısı ile dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun bazı değişkenlere göre araştırılması
Özet Görüntüleme: 188 / PDF İndirme: 122
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10030161Anahtar Kelimeler:
Atıcılık, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), stres, yapısal eşitlik modeli (YEM)Özet
Atıcılık sporunda dikkat, odaklanma ve konsantrasyon oldukça önemlidir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve algılanan stres (AS) sporcunun başarısını etkileyen faktörlerdendir. Bu çalışmada, atıcılarda DEHB ile AS durumlarının araştırılması ve bunların birbirleriyle ilişkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, Türkiye Atıcılık ve Avcılık Federasyonu bünyesinde aktif olarak faaliyet gösteren farklı branşlardaki 200 atıcı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada katılımcıların dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunu ölçmek için Erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Kendi Bildirim Ölçeği (ASRS) ve stres algılarını ölçmek için AS ölçekleri kullanılmıştır. Verilerin analizinde, Mann-Whitney U testi, Spearmann Korelasyon ve Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) analizleri yapılmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgular değerlendirildiğinde, atıcıların ASRS ve AS toplam ve alt boyut puanları düşük bulunmuştur. Cinsiyet faktörü incelendiğinde ise, kadın sporcuların ASRS ve AS puanlarının erkek sporculardan daha yüksek olduğu görülmüştür (p<0,05). Araştırmaya katılan atıcıların ASRS ve AS toplam puanları arasında orta düzeyde pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur (r = 0,47, p<0,00). YEM sonuçlarına göre DEHB‘in AS üzerinde 0,66’lık bir pozitif etkisi olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak, atıcılık sporunun oldukça yüksek dikkat gerektiren bir branş olması sebebiyle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunu ve algılanan stresi olumlu yönde etkilediği ve DEHB’li bireylerin atıcılık gibi odaklanma gerektiren sporlara yönlendirilmesinin faydalı olacağı düşünülmektedir.
Referanslar
Abalı, O. (2015). Hiperaktivite ve dikkat eksikliği. İstanbul: Adeda yayıncılık.
Alexander, S. J., & Harrison, A. G. (2013). Cognitive responses to stress, depression, and anxiety and their relationship to ADHD symptoms in first year psychology students. Journal of Attention Disorders, 17(1), 29–37.
Anbumalar, C., Dorathy Agines, P., Jaswanti, V. P., Priya, D., & Reniangelin, D. (2017). Gender differences in perceived stress levels and coping strategies among college students. International Journal of Indian Psychology, 4(4), 22-33. doi: 10.25215/0404.103.
APA, (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5) (5th ed.). Washington, DC: American Psychiatric Association.
Asghari, A., & Elham, B. (2019). Canonical analysis of the association between attention‐deficit/hyperactivity disorder with some psychological problems among students. International Journal of Psychology and Educational Studies, 6(1), 21–29.
Bali, A. (2015). Psychological factors affecting sports performance. International Journal of Physical Education, Sports and Health, 1(6), 92-95.
Baltaş, A., & Baltaş, Z. (1999). Stres ve başa çıkma yolları. Remzi Kitap Evi.
Barkham, P. (2012). What can athletes with ADHD teach us about the condition. The Guardian.
Boutcher, S. H., & Crews, D. J. (1987). The effect of a preshot attentional routine on a well-learned skill. International Journal of Sport Psychology, 18(1), 30–39.
Büyüköztürk, S. (2002). Factor analysis: basic concepts and using to development scale. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 32(32), 470–483.
Cohen, S., Kamarck, T., & Mermelstein, R. (1983). A global measure of perceived stress. Journal of Health and Social Behavior, 385–396.
Coleman, J. A. (1980). Personality and stress in the shooting sports. Journal of Psychosomatic Research, 24(5), 287–296. doi: 10.1016/0022-3999(80)90019-7
Combs, M. A., Canu, W. H., Broman-Fulks, J. J., Rocheleau, C. A., & Nieman, D. C. (2015). Perceived stress and ADHD symptoms in adults. Journal of Attention Disorders, 19(5), 425-434. doi: 10.1177/1087054712459558.
Doğan, S., Öncü, B., Varol Saraçoğlu, G., & Küçükgöncü, S. (2009). Erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu kendi bildirim ölçeği (ASRS-v1. 1): Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirliği. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10(2), 77–87.
Ekman, E., Hiltunen, A., & Gustafsson, H. (2021). Do athletes have more of a cognitive profile with adhd criteria than non-athletes? Sports, 9(5), 61. doi: 10.3390/sports9050061
Eskin, M., Harlak, H., Demirkıran, F., & Dereboy, Ç. (2013). Algılanan stres ölçeğinin türkçeye uyarlanması: güvenirlik ve geçerlik analizi. Yeni Symposium, 51(3), 132-140.
Gapin, J. I., Labban, J. D., & Etnier, J. L. (2011). The effects of physical activity on attention deficit hyperactivity disorder symptoms: The evidence. Preventive Medicine, (52), 70-74. doi: 10.1016/j.ypmed.2011.01.022
Gbessemehlan, A., Arsandaux, J., Orri, M., Montagni, I., Macalli, M., Tournier, M., … Galéra, C. (2020). Perceived stress partially accounts for the association between Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) symptoms and suicidal ideation among students. Psychiatry Research, (291), 113284. doi: 10.1016/j.psychres.2020.113284
Han, D. H., McDuff, D., Thompson, D., Hitchcock, M. E., Reardon, C. L., & Hainline, B. (2019). Attention-deficit/hyperactivity disorder in elite athletes: a narrative review. British Journal of Sports Medicine, 53(12), 741-745.
Harrison, A. G., Alexander, S. J., & Armstrong, I. T. (2013). Higher reported levels of depression, stress, and anxiety are associated with ıncreased endorsement of adhd symptoms by postsecondary students. Canadian Journal of School Psychology, 28(3), 243-260. doi: 10.1177/0829573513480616
Hoyle, R. H. (1995). The structural equation modeling approach basic concepts and fundamental ıssues. In R. H. Hoyle (Ed.), Structural Equation Modeling Concepts, Issues, and Applications (p. 312). SAGE Publications.
Jackson, R. C., & Baker, J. S. (2001). Routines, rituals, and rugby: Case study of a world class goal kicker. The Sport Psychologist, 15(1), 48–65.
Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel yayıncılık.
Kaufman, K. R., Bajaj, A., & Schiltz, J. F. (2011). Trastorn per dèficit d’atenció/hiperactivitat (TDAH) en gimnastes: resultats preliminars. Apunts: Medicina de l'esport, 46(170), 89–95.
King, J. A., Barkley, R. A., & Barrett, S. (1998). Attention-deficit hyperactivity disorder and the stress response. Biological Psychiatry, 44(1), 72-74. doi: 10.1016/S0006-3223(97)00507-6
Kline, R. B. (2015). Concepts and Tools. In T. D. Little (Ed.), Principles and practice of structural equation modeling (3th ed., p. 534). London and New York: Guilford Press.
Kofoworola, O. H., & Alayode, A. M. (2012). Strategies for managing stress for optimal job performance. International Journal of Psychological studies, 4(2), 162. doi: 10.5539/ijps.v4n2p162
Mon-López, D., Bernardez-Vilaboa, R., Sillero-Quintana, M., & Fernandez-Balbuena, A. A. (2022). Air shooting competition effects on visual skills depending on the sport level. European Journal of Sport Science, 22(3), 336-343. doi: 10.1080/17461391.2021.1874540.
Öster, C., Ramklint, M., Meyer, J., & Isaksson, J. (2020). How do adolescents with ADHD perceive and experience stress? An interview study. Nordic Journal of Psychiatry, 74(2), 123-130. doi: 10.1080/08039488.2019.1677771.
Parr, J. W. (2011). Attention-Deficit Hyperactivity Disorder and the athlete: New advances and understanding. Clinics in Sports Medicine, 30(3), 591–610. doi: 10.1016/j.csm.2011.03.007.
Rakei, P., VaezMousavi, M., & Pooraghaei Ardakani, Z. (2021). Distribution of childhood and adulthood attention deficit/hyperactivity disorder among ıranian elite athletes. International Journal of Motor Control and Learning, 3(2), 14-24.
Raz, S., & Leykin, D. (2015). Psychological and cortisol reactivity to experimentally induced stress in adults with ADHD. Psychoneuroendocrinology, (60), 7–17. doi: 10.1016/j.psyneuen.2015.05.008
Rychik, N., Fassett-Carman, A., & Snyder, H. R. (2021). Dependent stress mediates the relation between adhd symptoms and depression. Journal of Attention Disorders, 25(12), 1676–1686. doi: 10.1177/1087054720925900
Salla, J., Galéra, C., Guichard, E., Tzourio, C., & Michel, G. (2019). ADHD symptomatology and perceived stress among french college students. Journal of Attention Disorders, 23(14), 1711-1718. doi: 10.1177/1087054716685841
Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23–74.
Singh, R. (2017). Stress role in sports performance of athlete‘s. International Journal of Physical Education, Sports and Health, 4(3), 278–280.
Şehrïbanoğlu, S., Canayaz, M., & Cïhangiṙ, E. (2022). Two-stage hybrid sem-neural network approach and Van city residents’ perception of brand. Journal of Statistics and Management Systems, 25(3), 585-616. doi: 10.1080/09720510.2021.1914429
Tan, S. J., Kerr, G., Sullivan, J. P., & Peake, J. M. (2019). A brief review of the application of neuroergonomics in skilled cognition during expert sports performance. Frontiers in Human Neuroscience, (13), 278. doi: 10.3389/fnhum.2019.00278.
Taylor, S. E. (2015). Health psychology. McGraw-Hill Education.
Wender, P. H., & Tomb, D. A. (2017). ADHD: A guide to understanding symptoms, causes, diagnosis, treatment, and changes over time in children, adolescents, and adults. Oxford University Press.
White, R. D., Harris, G. D., & Gibson, M. E. (2014). Attention Deficit Hyperactivity Disorder and athletes. Sports Health, 6(2), 149-156. doi: 10.1177/1941738113484679
Yde Ohki, C. M., Grossmann, L., Alber, E., Dwivedi, T., Berger, G., Werling, A. M., … et al. (2020). The stress–Wnt-signaling axis: A hypothesis for attention-deficit hyperactivity disorder and therapy approaches. Translational Psychiatry, 10(1), 315. doi: 10.1038/s41398-020-00999-9
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 ROL Spor Bilimleri Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.