Sporcuların temel psikolojik ihtiyaçları ile spor başarı motivasyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi
Özet Görüntüleme: 36 / PDF İndirme: 150
DOI:
https://doi.org/10.70736/jrolss.475Anahtar Kelimeler:
Spor, spora özgü başarı motivasyonu, temel psikolojik ihtiyaçÖzet
Öz belirleme kuramına göre kişilerin temel psikolojik ihtiyaç düzeylerinin tatmin edilmesi motivasyonun sağlanmasına, bu durum da performansın olumlu yönde gelişmesine katkı sağlamaktadır. Sportif performansın önemli belirleyicilerinden olan başarı motivasyonunun artırılması temel psikolojik ihtiyaçların doyurulması ile yakından ilişkili olduğu için, bu çalışmanın amacı, sporcuların temel psikolojik ihtiyaçları ile spora özgü başarı motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Araştırmada ilişkisel tarama yöntemi kullanılmış ve Türkiye Olimpik Hazırlık Merkezlerinde (Erzincan, Erzurum, Trabzon ve Samsun) sporcu olan 218’i erkek 182’i kadın toplam 400 kişi araştırma grubunu oluşturmaktadır. Araştırmada Temel Psikolojik İhtiyaçlar Ölçeği ve Spora Özgü Başarı Motivasyonu Ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS paket programıyla analiz edilmiştir. Tanımlayıcı istatistiklerin yanı sıra; t testi, Anova testi, Bonferroni testi, korelasyon ve regresyon analizi uygulanmıştır. Araştırmada, sporcuların temel psikolojik ihtiyaç düzeylerinin ve sporda başarı motivasyonlarının demografik özellikler açısından değişkenlikler gösterdiği, özellikle yaşı büyük olan sporcuların yeterlik ve güç gösterme güdülerinin yüksek olduğu, takım sporu yapan sporcuların yeterlik, ilişki ihtiyacı, başarıya yaklaşma güdüsü ve sporda başarı motivasyonu toplam puanlarının bireysel sporculardan yüksek olduğu, spor yapma süresinin sporcuların temel psikolojik ihtiyaç düzeylerinde pozitif etki oluşturduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak sporcuların temel psikolojik ihtiyaçları ile başarı motivasyonları arasında anlamlı ilişki oluğu, temel psikolojik ihtiyaçlar karşılandıkça başarı motivasyon düzeyinde de artış olduğu görülmektedir.
Referanslar
Acun, A. (2018). Sporcu ve sedanter üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluş ve temel psikolojik ihtiyaçlarının incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi], Gaziantep.
Adie, J. W., Duda, J. L., & Ntoumanis, N. (2008). Autonomy support, basic need satisfaction and the optimal functioning of adult male and female sport participants: A test of basic needs theory. Motivation and Emotion, 32(3), 189-199.
Aksoy, S. (2021). Aktif spor yapan sporcuların pandemi sürecinde covid-19 salgınına karşı yakalanma kaygı düzeyi ile spora özgü başarı motivasyonu arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tekirdağ ili örneği). [Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi], Tekirdağ.
Aktop, A. (2002). Spora özgü başarı motivasyonu ile psikolojik ve yapısal özellikler arasındaki ilişkini incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi], Antalya.
Arslanoğlu, E., Tekin, M., Arslanoğlu, C., & Özmutlu, İ. (2010). Voleybol hakemlerinin çeşitli değişkenlere göre kaygı ve temel psikolojik ihtiyaç düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 985-995.
Balkis, F. (2019). Elit seviyedeki tenisçilerin görev ve ego yönelimi hedeflerinin başarı motivasyonlarına etkisinin araştırılması, [Yüksek Lisans Tezi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi], Ağrı.
Barkoukis, V., Thogersen-Ntoumani, C., Ntoumanis, N., & Nikitaras, N. (2007). Achievement goals in physical education: examining the predictive ability of five different dimensions of motivational climate. European Physical Education Review, 13(267-285).
Başar, S. (2019). Antrenör güdüsel ikliminin temel psikolojik ihtiyaçlar, güdülenme ve optimal performans duygu durumu ile ilişkisi. [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi] Sakarya.
Biddle, S., & Mutrie, N. (2007). Psychology of physical activity: Determinants, well-being and interventions. (2nd Edition). Routledge.
Büyüköztürk, Ş. (2023). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
Can, Y., Güven, H., Soyer, F., Demirel, M., Bayansalduz, M., & Şahin, K. (2009). Elit taekwondo sporcularında aile-antrenör-kulüp desteği ve başarı motivasyonu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 240-252.
Chiu, L. K., Mahat, N. I., Marzuki, N. A., & Hua, K. P. (2014). Student-athletes' evaluation of coaches' coaching competencies and their sport achievement motivation. Review of European Studies, 6(2), 17-29.
Cox, R. (1998). Sport Psychology, concepts and applications. (Second Edition). American:McGraw-Hill, Champaign.
Cules-Reed, S.N., Gyurcsik, N. C., & Brawley, L.R. (2001). Using Theories of Motivated Behavior to Understand Physical Activity. In R. N. Singer, H. A. Hausenblas, C. M. Janelle (Ed.). Handbook of sport psychology. Joney Wiley & Sons, Inc.
Davies, M. J., Coleman, L., & Babkes Stellino, M. (2016). The relationship between basic psychological need satisfaction, behavioral regulation, and participation in crossfit. Journal of Sport Behavior, 39(3), 239–254.
De Francisco, C., Sánchez-Romero, E. I., Vilchez Conesa, M. D. P., & Arce, C. (2020). Basic psychological needs, burnout and engagement in sport: the mediating role of motivation regulation. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(14), 4941, 1-13.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The ‘‘what” and ‘‘why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological İnquiry, 11(4), 227-268.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (Eds.). (2004). Handbook of self-determination research. University Rochester Press.
Deci, E. L., Vallerand, R. J., Pelletier, L. G., & Ryan, R. M. (1991). Motivationand education: The self-determination perspective. Educational Psy-chologist, 26(325-346).
Deci, E., &Ryan, R. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Plenum Press.
Deci, E., Connell, J., & Ryan, R. (1989). Self- determination in a work organization. Journal of Applied Psychology, 74(4), 580-590.
Ekinci, H. B., Mallı, A. Y., & Seçer, E. (2024). Investigation of superstitious behavior tendencies of professional football players and coaches. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3), 301-322.
Feltz, D. L., & Lirgg, C. D. (2001). Self-efficacy beliefs of athletes, teams, and coaches. Handbook of Sport Psychology, 2(2001), 340-361.
George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step. A simple study guide and reference. (10th Edition). Pearson Education, Inc.
Gezer, H. (2018). Bireysel ve takım sporları ile uğraşan üniversite öğrencilerinin temel psikolojik ihtiyaçlarının belirlenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi], Erzurum.
Guardia, J., & Patrick, H. (2008). Self-determination theory as a fundamental theory of close relationships. Canadian Psychology, 3(49),201-209.
Güler, H. (2022). Spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin sporda psikolojik ihtiyaç durumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 113-128.
Gültekin, M. (2023). Yüzme eğitimine katılan çocukların algılanan sosyal destek ile spora özgü başarı motivasyonunun incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi], İstanbul.
Gümüşay, A. (2018). Profesyonel voleybolcularda temel ihtiyaçların tatmini, bağ kurma ve algılanan performans ilişkisi. [Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi], Eskişehir.
Gümüşay, A., & Argan, M. (2020). Sporda temel ihtiyaçlar tatmin ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması: (üç-boyutlu yapı). Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(3), 86-97.
Gürer, B., & Kılınç, Z. (2019). Doğa sporları yapanların temel psikolojik ihtiyaçlarının zihinsel dayanıklılığa etkisi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(2), 222-233.
Hayashi, C., T. (1996). Achievement motivation among Anglo-American and Hawaiian physical participants: Individual differences and social contextual factors, Journal of Sport and Exercise Psychology, 18(194-215).
Hodge, K., Lonsdale, C. & Jackson, S. A. (2009). Athlete engagement in elite sport: an exploratory investigation of antecedents and consequences. Sport Psychologist, 23(2), 186.
Hodge, K., Lonsdale, C., & Ng, J. Y. (2008). Burnout in elite rugby: relationships with basic psychological needs fulfilment. Journal Sports Science, 26, 835–844.
Hollembeak, J., &Amorose, A. (2005). Perceived coaching behaviors and college athletes’ intrinsic motivation: a test of self-determination theory. Journal of Applied Sport Psychology, 17(1), 20-36.
İnal, A, N. (2000). Beden Eğitimi ve spor bilimine giriş. Konya: Desen Ofset Matbaacılık.
Karagenç, D. (2021). Milli takımlarda görev alan kadın futbolcuların psikolojik becerilerinin spora özgü başarı motivasyonları üzerindeki etkisi. [Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi], İstanbul.
Karasar, N. (2023). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları
Kaşka, F. (2022). Fitness egzersizi yapan bireylerde temel psikolojik ihtiyaçlar ve egzersiz bağımlılığı. [Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi] Aydın.
Kesici, S., Üre, Ö., Bozgeyikli, H., & Sünbül, A. M. (2003). Temel psikolojik ihtiyaçlar ölçeğinin geçerlilik ve güvenirliği. VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, Malatya.
Kındap, T. Y. (2011). Kendini belirleme kuramı temelinde ergenlikte destekleyici ebeveynlik, akademik ve sosyal uyum ve kendini belirleme düzeyi arasındaki ilişkilerin boylamsal olarak incelenmesi. [Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi], Ankara.
Kirazlı, S. (2018). Takım ve bireysel spor ile uğraşan sporcuların spora katılım motivasyonlarının incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Yozgat Bozok Üniversitesi], Yozgat.
Kowal, J., & Fortier, M. (1999). Motivational determinants of flow: Contrıbutions from self-determination theory. Journal of Social Psychology, 139(3), 355-369.
Kuru, E. (2000). Sporda psikoloji. Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi.
Martínez-Alvarado, J. R., Guillén García, F., & Feltz, D. (2016). Athletes’ motivational needs regarding burnout and engagement. Revista de Psicología Del Deporte, 25(1), 65-71.
Ong, N. (2017). Assessing objective achievement motivation in elite athletes: A comparison according to gender, sport type, and competitive level. International Journal of Sport and Exercise Psychology,17(4), 397-409.
Öner, Ç. (2019). Egzersiz katılımcılarının temel psikolojik ihtiyaçları ve mental iyi oluşlarının incelenmesi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 2(2),159-174.
Özgün, A., Yaşartürk, F., Ayhan, B., & Bozkuş, T. (2017). Hentbolcuların spora özgü başarı motivasyonu ve mutluluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2), 83-94.
Özlü, K., Çekin, R. K, & Kurnaz, F. (2022). Spor bilimleri fakültesinde okuyan öğrencilerin sporda psikolojik ihtiyaçlarının incelenmesi. Kafkas Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2(1), 48-65.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000a). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68–78.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000b). The darker and brighter sides of human existence: Basic psychological needs as a unifying concept. Psychological Inquiry, 11(4), 319-338.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2002). Handbook of Self-Determination Research, University of Rochester Press.
Sarı, İ., Yenigün, Ö., Altıncı, E. E., & Öztürk, A. (2011). Temel psikolojik ihtiyaçların tatmininin genel öz yeterlik ve sürekli kaygı üzerine etkisi (Sakarya Üniversitesi spor yöneticiliği bölümü örneği). SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 9(4), 149-156.
Sulz, L., Temple, V., & Gibbons, S. (2016). Measuring student motivation in high school physical education: development and validation of two self-report questionnaires. Physical Educator, 73(3), 553-554.
Susuz, Y. E. (2022). Üniversitelerin spor takımlarında yarışan öğrencilerin spora özgü başarı motivasyon düzeyleri ve genel öz yeterliliklerinin belirlenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi], Ankara.
Şahinler, Y., & Ulukan, M. (2020). Investigation of sports-specific success and motivations of licensed sports interested in swimming sports. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences (JOSHAS), 6(27), 978-993.
Şeker, R. (2017). Elit sporcularda hedef yöneliminin, temel psikolojik ihtiyaçlar ile başarısızlık korkusu üzerine etkisi. [Doktora Tezi, Hitit Üniversitesi], Çorum.
Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş, temel ilkeler ve lisrel uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayınları.
Tan H. (2020). Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü bünyesinde yaz okulunda faaliyet gösteren sporcuların spora katılım güdülerinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi] Elazığ.
Tiryaki, Ş. (2000). Spor psikolojisi, kavramlar ve uygulama. Mersin: Eylül Kitap ve Yayınevi.
Tiryaki, Ş., & Gödelek, E, (1997). Spora özgü başarı motivasyonu ölçeğinin Türk sporcuları için uyarlama çalışması. I. Uluslararası Spor Psikolojisi Sempozyumu Bildirileri. Ankara.
Ünlü, H. (2009). Beden eğitimi öğretmen adaylarının temel psikolojik ihtiyaçları. Sport Sciences, 4(3), 210-217.
Willis, J. D. (1982). Three Scales to measure competition-related motives in sports, Journal of Sport Psychology, 4(4), 338-353.
Yeşilyurt, C. (2019). Rekreatif bisikletçilerde motivasyon, öznel iyi oluş ve temel psikolojik ihtiyaç doyumu arasındaki ilişkinin analizi. [Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi], İzmir.
Zorlu, E., Doğu, G., Yıldız, A. B., & Yılmaz, B. (2020) Atletizm branşındaki sporcuların kişilik özelliklerinin başarı motivasyonuna etkisinin incelenmesi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 3(1), 24-35.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 ROL Spor Bilimleri Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.