Sürdürülebilir inovasyonun önünde bir engel olarak tekno-stres: Perakende sektöründe bir araştırma
Özet Görüntüleme: 1
/ 
PDF İndirme: 6
DOI:
https://doi.org/10.70736/ijoess.1659Anahtar Kelimeler:
İnovasyon- sürdürülebilir inovasyon- sürdürülebilirlik- teknoloji- teknostresÖzet
İnovasyonla etkileşim halinde olan Endüstri 4.0 ile birlikte dünyadaki hızlı dijital gelişmeler sadece örgütlerin iş yapış biçimlerini değil, çalışanları da etkilemiştir. Makine kullanımının artması ve yenilikçi yapay zekâ (YZ) uygulamalarının günlük yaşamın neredeyse bir parçası haline gelmesi, örgütlerde verimliliği gözle görülür şekilde artırırken, bazı durumlarda bu gelişmeler çalışanlar üzerinde olumsuz etkilere de neden olmaktadır. Bu etkilerden biri de inovasyon temelli örgütlerde çalışanların teknoloji kullanırken yaşadıkları strestir. Bu strese “teknostres” adı verilmektedir. Bu araştırmanın amacı, zincir süpermarket sektörü çalışanlarının teknostrese ilişkin tutumlarını ortaya koymaktır. Araştırma kapsamında demografik sorulardan ve 14 maddelik Teknostres Ölçeğinden oluşan bir anket formu kullanılmıştır. Araştırmaya 184 çalışan katılmıştır. Topanan verilere betimsel istatistikler, faktör analizi, non-parametrik analizler ve post-hoc analizleri uygulanmıştır. Bulgulara göre katılımcıların demografik özellikleri ile teknostrese yönelik tutumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık (p<0,05) bulunmaktadır. Ayrıca, katılımcılara göre Teknostres Ölçeği’nin en önemli maddeleri “Çalıştığım yerde kullandığım teknoloji hakkında benden daha bilgili çalışma arkadaşlarım var”, “Çalıştığım yerde kullandığımız teknolojik cihazlarda sık güncellemeler yapılır” ve “Çalıştığım yerde sürekli yeni teknolojiler kullanırız” maddeleridir. Ayrıca, post-hoc testler, cinsiyet özellikleri bağlamında farkın kadın katılımcılardan kaynaklandığını, medeni durum özellikleri çerçevesinde ise, farkın bekar katılımcılardan kaynaklandığını göstermektedir. Son olarak, yaş özellikleri çerçevesinde farkın 30-39 yaş grubundan kaynaklandığı bulunmuştur. Literatürde zincir süpermarketler çerçevesinde teknostres konusunda neredeyse hiç araştırma olmaması mevcut çalışmaya özgünlük yüklemektedir. Dolayısıyla bu araştırmanın hem gelecekteki araştırmacılara hem de profesyonellere ışık tutması beklenmektedir.
Referanslar
Ahmad, U. N. U., Amin, S. M., & Ismail, W.K.W. (2009). The impact of technostress on organizational commitment among Malaysian academic librarians. Singapore Journal of Library & Information Management, 38, 103-123.
Ahmad, U.N.U., Amin, S.M., & Ismail, W.K.W. (2012). The relationship between technostress creators and organisational commitment among academic librarians. Social and Behavioral Sciences. 42, 182-186.
Akyürek, M. İ. (2020). İnovasyon ve liderlik. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 3(1), 15-24.
Al-Fudail, M., & Mellar, H. (2008) Investigating teacher stress when using technology. Computer Education, 51, 1103–1110.
Alpaslan Danışman, S. (2015). Yenilik (innovation) ve icat (invention) kavramları arasındaki ilişki: Metaforlarla keşfedici bir araştırma. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 143-164.
Atanasoff, L., & Venable, M. A. (2017). Technostress: Implications for adults in the workforce. The Career Development Quarterly, 65(4), 326-338.
Avcı, U. (2009). Öğrenme yönelimliliğin yenilik performansı üzerine etkisi: Muğla mermer sektöründe bir inceleme. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 21-138.
Avunduk, Z.B. (2023). Reflections of industry 4.0 and innovation interaction in international literature: A bibliometric analysis. Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Dergisi/Journal of Entrepreneurship and Innovation Management – JEIM, 12(2), 59-80.
Avunduk, Z.B., & Kazan, H. (2019). New trends and industrial changes in production technology. In Emel İslamoğlu, & Doç. Dr. Sinem Yıldırımalp, (Eds.), Sosyal Bilimlerde Yeni Araştırmalar. Ankara: Berikan Yayınevi, 453-465.
Aygen, S. (2006). İşletmelerde yenilik yönetimi sürecinde örgüt yapılarında ve hizmet tasarımlarında yaşanan dönüşümler: Antalya ili beş yıldızlı konaklama işletmelerinde ampirik bir araştırma ve hizmet tasarımı önerisi [Unpublished doctoral dissertation]. T.C. Selçuk University.
Ayyagari, R., Grover, V., & Purvis, R. (2011). Technostress: Technological antecedents and implications, MIS Quarterly, 35(4), 831-858.
Bahamondes-Rosado, M. E., Cerdá-Suárez, L. M., Dodero Ortiz de Zevallos, G. F., & Espinosa-Cristia, J. F. (2023). Technostress at work during the COVID-19 lockdown phase (2020–2021): A systematic review of the literature. Frontiers in Psychology, 14, 1-12.
Barley, S. R. (1990), The alignment of technology and structure through roles and networks, Administrative Science Quarterly. 35(1), 61–103.
Bayhan, B.D. (2004). Teknoloji ve inovasyon yönetimi. In Teknoloji. Ankara: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği.
Boyacı, İ. (2018). Innovation: Towards a conceptual clarification. İstanbul Ticaret Üniversitesi Girişimcilik Dergisi, 2(4), 77-86.
Brod, C. (1984). Technostress: The human cost of the computer revolution. Reading, USA: Addison-Wesley Publishing Company.
Burke, M.S. (2009). The incidence of technological stress among baccalaureate nurse educators using technology during course preparation and delivery. Nurse Education Today, 29, 57–64.
Can Yalçın, R., & Beğenirbaş, M. (2021). Covid-19 pandemi sürecinde teknostres ve iş-aile çatışması. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(2), 700-730.
Cellek, E. (2022). Aile işletmelerinde inovasyon yönetimi ve dijitalleşmeye yönelik kavramsal bir çalışma. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 8(66), 2324- 2332.
Chiappetta, M. (2017). The Technostress: Definition, symptoms and risk prevention. Senses Sciences, 4(1), 358-361.
Carayannis, E.G., Samara, E.T., & Bakouros, Y.L. (2015), Entrepreneurship and innovation practices. In E.G. Carayannis, E.T. Samara, & Y.L. Bakouros, (Ed.s), Innovation and Entrepreneurship: Theory, Policy and Practice. Springer International Publishing, 159-201.
Çakmakçı, E. (2009). Perakende sektöründe zincir mağazalarda performans yönetimi sisteminin önemi ve bir uygulama örneği. [Unpublished dissertation]. T.C. 9 Eylül University, Social Sciences Institute, İzmir, Türkiye.
Çetin, D., & Bülbül, T. (2017). Okul yöneticilerinin teknostres algıları ile bireysel yenilikçilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1241-1264.
Doğan, M., Şen, R., & Yılmaz, V. (2015). İnternet bankacılığına ilişkin davranışların planlanmış davranış teorisi ve teknoloji kabul modeli kullanılarak önerilen bir yapısal eşitlik modeliyle incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2).
Doğrular, M.M. (2019). Teknostresin verimlilik üzerine etkisi. (Publication no. 574148) [PhD dissertation, T.C. Marmara University Institute of Medical Sciences].
Drucker, P.F. (1985). Innovation and entrepreneurship. New York: Perfect Bound Harper Collins Publishers.
Dural, S., Şener, H. Y., & Taşkın, E. (2023). Uluslararası pazarlarda inovasyon ve sürdürülebilirlik: X seramik şirketinde değerlendirme. İşletme Bilimi Dergisi, 11(2), 113-131
Esen, F. S. (2020). Dijital bankacılık kullanımına teknoloji kabulü temelli bir yaklaşım. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 13(4).
Ficapal-Cusi, P., Penarrojaa, V., Enache-Zegherua, M., & Salazar-Concha, C. (2025). Employee technostress: Analyzing the influence of socio-demographic characteristics on techno-stressors and their consequences. International Journal of Human–Computer Interaction, 41(2), 1309–1322. https://doi.org/10.1080/10447318.2024.2313926
Heller, F. (1997). Sociotechnology and the environment. Human Relations, 50(5), 605-624.
Hughes, B., & Boothroyd, R. (2002). Günlük hayatın stresine son. (Trans. Işık Kusun). Doruk Yayıncılık.
Irfan, M., Sulehri, N.A., & Manickiam, N. (2024). Digital threads in turbulent times: Unraveling technostress and cleaner production in the food industry. Frontiers in Robotics and AI, 1-21. https://doi.org/10.3389/frobt.2023.1293904
İgrer, P. (1989). Stres. İstanbul: Metler Matbaası.
Jena, R.K. (2015). Technostress in ICT enabled collaborative learning environment: An empirical study among Indian academician. Computers in Human Behavior, 51. 1116-1123.
Kablan, A. (2018). Endüstri 4.0, “Nesnelerin İnterneti”-Akıllı işletmeler ve muhasebe denetimi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23. (Endüstri 4.0 ve Örgütsel Değişim Özel Sayısı-Industry 4.0 and Organizational Change Special Issue), 1561-1579.
Kalay, F. (2009). Bilişim teknolojilerinin iş stresi ve iş doyumu üzerindeki etkileri: Kuram ve Türk bankacılık sektöründe bir uygulama. (Publication no. 249946) [Doctoral dissertation, T.C. Selçuk University Social Sciences Institute].
Kalyoncuoğlu, S. (2018). Tüketicilerin online alışverişlerindeki sanal kart kullanımlarının teknoloji kabul modeli ile incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2).
Karakaş, C. (2020). Briefing-public sector innovation concepts, trends and best practices. European Parliament, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/
Karakaş, A. & Sıvacı, A. (2023, June 24-25). Innovatıon, technology acceptance model, and the relationshıp with employees: A theoretıcal review. [Conference presentation]. 1st Bilsel Internatıonal World Science and Research Congress, Istanbul/Türkiye.
Keleş, D. (2018). Öğretmen adaylarının tekno-stres incelenmesi: Dijital hikâye örneği. [Unpublished dissertation]. T.C. Kastamonu University Institute of Science.
Kıycı, Ş. (2019). Turist yenilikçiliği ve algılanan riskin, yenilik algısı ve turistlerin yenilikçi otel tercihlerine etkisi üzerine bir uygulama [Unpublished doctoral dissertation]. T.C. Bülent Ecevit University.
Kumar, A., Shankar, A., Behl, A., & Wamba, S.F. (2025). Achieving competitive advantage through blockchain and enterprise metaverse integration: The role of innovation capabilities and technostress. IEEE Transactions on Engineering Management, 72, 1760-1771. https://doi.org/10.1109/TEM.2025.3562159
Küçükdursun, B., Özkan, S., Şahin, S., Doğan, B., & Bozkurt, Ö. (2022). Çalışanların teknolojik stres algılarının bireysel iş performansına etkisinin incelenmesi: Düzce ili tekstil sektörü üzerine bir araştırma. Uluslararası İşletme Bilimi ve Uygulamaları Dergisi, 2(1), 17-34.
Küçükcivil, B., Gargalık, E., & Koçyiğit, M. (2024). Üniversitelerde dijital eğitim-öğretim faaliyetleri ve teknostres: İletişim akademisyenleri üzerine bir araştırma. Erciyes İletişim Dergisi, 11(1), 105-134.
La Torre, G., Esposito, A., Sciarra, I., & Chiapetta, M. (2019). Definition, symptoms and risk of techno-stress: A systematic review. International Archives of Occupational and Environmental Health, 92, 13–35.
Merdan, E. (2021). Teknostresin ve iş geriliminin hizmet inovasyon davranışı üzerine etkisinde esnek çalışma düzenlemelerinin aracılık rolü: Çağrı merkezi örneği. (Publication no. 677811) [Doctoral dissertation, T.C. Aksaray University Social Sciences Institute]. https://acikerisim.aksaray.edu.tr/server/api/core/bitstreams/5dc6a89c-8428-4c2b-b09f-d52c3bb42c3e/content
Monat, A., & Lazarus, R. S. (1991). Stress and coping (3rd ed.). New York: Columbia University Press. 1–15.
Nisafani, A. S., Kiely, G., & Mahony, C. (2020). Workers’ technostress: a review of its causes, strains, inhibitors, and impacts. Journal of Decision Systems, 29, 243–258. https://doi.org/10.1080/12460125.2020.1796286
Orhan Göksun, D. (2016, October 6-8). Teknostresin eğitim alanına yönelik örtük moderatörleri. [Conference presentation]. 4th International Instructional Technologies & Teacher Education Symposium. Re-discover Learning with Digital Learners. Fırat University, Elazığ, Türkiye.
Öztırak, M., & Yazıcı, A.M. (2023). Sürdürülebilir liderlik ve inovasyon stratejileri ilişkisinde iş stresinin düzenleyici rolü. Akademik Hassasiyetler, 10(22), 404- 432.
Perciavalle, M., & Prunesti, A. (2016). Offline è bello. Milano: Franco Angeli.
Polat, C., & Erciş, A. (2013). Tedarik zinciri yönetiminin inovasyon stratejilerine etkisi üzerine bir araştırma. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 95-122.
Rafter, M. (1998). Technostress takes toll on internet users. Akron Bacon Journal. 8.
Ragu-Nathan, T., Tarafdar, M., Ragunathan, B. S., & Tu, Q. (2008). The consequences of technostress forendusers in organizations: conceptual development and empirical validation. Information Systems Research, 19(4), 417-433.
Rose, P. M., Stoklosa, K., & Gray, S. A. (1998). A focus group approach to assessing technostress at the reference desk. Reference & User Services Quarterly, 311-317.
Sankar, Y., & Natale, S. M. (1990). Technological change, technostress, and industrial humanism. International Journal of Value Based Management, 3(1), 91-103.
Selye, H. (1956). The stress of life. New York: Mcgraw-Hill.
Soysal, A. (2009). İş yaşamında stres. Çimento İşveren Dergisi, 23(3), 17-40.
Strazzullo, S., Cricelli, L., Grimaldi, M., & Ferruzzi, G. (2022). Connecting the path between open innovation and industry 4.0: A review of the literature. IEEE Transactions on Engineering Management, 1-13.
Şahin, Y., & Demiral, B. (2023). A bibliometric view on sustainability, innovation and leadership concepts. Giresun University Journal of Economics and Administrative Sciences, 9(2), 146-160.
Şimşek, M. Ş., Akgemici, T., & Çelik, A. (2005). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış. Konya: Adım Matbaacılık & Ofset.
Tanyıldızı, H., & Habip, E. (2023). Aşırı nitelikliliğin inovatif davranış üzerindeki etkisinde tekno-stresin moderatör etkisi: Akademisyenler üzerinde bir uygulama. Beykoz Akademi Dergisi, 11(1), 36-50.
Tarafdar, M., Tu, Q, Ragu-Nathan, B.S., & Ragu-Nathan, T.S. (2007). The impact of technostress on role stress and productivity. Journal of Management Information Systems, 24(1), 301-328.
Tarafdar, M., Ragu-Nathan, T.S., Ragu-Nathan, B.S., & Tu, Q. (2008). The consequences of technostress for end users in organizations: Conceptual development and empirical validation. Information Systems Research, 19(4), 417-433.
Tarafdar, M., Tu, Q., Ragu-Nathan, T. S. & Ragu-Nathan, B. S. (2011). Crossing to the dark side: Examining creators, outcomes, and inhibitors of technostress. Communications of the ACM, 54(9). 113-120.
Toraman, Y., & Yüksel, C. A. (2022). COVID-19 salgını sürecinde tüketicilerin yeni teknolojileri benimsemelerinin Teknoloji Kabul Modeli (TKM) çerçevesinde temassız teslimat özelinde incelenmesi: Mobil uygulamalar üzerine bir araştırma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 23 (COVID-19 Özel Sayısı-COVID-19 Special Issue).
Türen, U., Erdem, H., & Kalkın, G. (2015). İş yerinde tekno-stres ölçeği: Havacılık ve bankacılık sektöründe bir uygulama. Çalışma İlişkileri Dergisi, 1(6), 1-19.
Upadhyaya, P., & Vrinda (2021). Impact of technostress on academic productivity of university students. Education and Information Technologies, 26(2), 1647-1664. https://doi.org/10.1007/s10639-020-10319-9
Wang, K., Shu, Q., & Tu, Q. (2008). Technostress under different organizational environments: An empirical investigation. Computers in Human Behavior, 24, 3002-3013.
Weil, M. M., & Larry, D. R. (1997). Technostress: Coping with technology at work at home at play. New York: John Wiley.
Yumuşak, S. (2008). İşgören verimliliğini etkileyen faktörlerin incelenmesine yönelik bir alan araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 13(3), 241-251.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Nilüfer Rüzgar
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
