Türkiye’de mahremiyetin dönüşümü üzerine boylamsal bir çalışma: Aile, boşanma ve cinsellik
Özet Görüntüleme: 72
/ 
PDF İndirme: 74
DOI:
https://doi.org/10.70736/ijoess.563Anahtar Kelimeler:
Aile- Boşanma- cinsellik- toplumsal değişimÖzet
En kadim kurumlardan biri olan aile, bireyin dünyaya açılan ilk penceresidir. İlk insanın varoluşundan günümüze dek süregelen bu kurum tarihsel seyrinde değişim, dönüşümlere paralel olarak farklı şekillere bürünmüştür. Evrensel bir ‘aile’ tanımı yapmanın zorluğu ile birlikte özellikle sanayi sonrası toplumla dünya hızlı değişimlere tanık olmuştur. Özellikle enformasyon teknolojisinin gelişmesiyle geleneksel bağlarından sıyrılan aile yapısı yalnızca bireylerin üreyerek fizyolojik ihtiyaçlarını giderdiği, sığındığı, üyelerinin birbirine karşı sorumluluk sahibi olduğu ve evlilikle oluşan yapı olmakla kalmamış, dönemin gerek ve şartlarına uyarak kendisini güncellemiştir. Modernleşme ve post-modernleşme süreçleriyle birlikte aile kurumuna dair toplumsal normlar hızla dönüşmüştür. Geleneksel toplumlarda evlilik, bireysel bir bağın ötesinde toplumsal düzenin bir unsuru olarak işlev görürken, modernleşmeyle bireyselleşme ve özgürlük arayışı bu ilişki biçimini yeniden tanımlamıştır. Kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması, toplumsal cinsiyet rolleri, cinsellik, boşanma, evlilik dışı çocuk sahibi olma ve yeniden kurulan aileler gibi konuları daha görünür kılmış; aile ve evlilik kavramlarının daha akışkan ve dinamik bir yapıya bürünmesine yol açmıştır. Bu değişim, yalnızca bireylerin yaşam pratiklerini değil, toplumsal değerlerin dönüşümünü de yansıtmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma tarihsel süreç içerisinde aileye dair değer, yargı ve çeşitliliğin nasıl değiştiğini göstermeyi amaçlamaktadır. Nicel araştırma tekniklerinden yararlanılan çalışmada Dünya Değerler Araştırması’nın 2., 3., 4., 5., 6. ve 7. dalgalarından elde edilen veri setleri üzerinden boylamsal bir analiz gerçekleştirilmiştir. Edinilen ikincil veriler SPSS programı aracılığıyla kategorik değişkenler arasındaki ilişki için ki-kare, yıllara göre sürekli ölçümlerde ise ANOVA kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan analizler neticesinde, aile içindeki ilişkilerde bireyselleşme ve esneklik artışı gözlemlenmesine rağmen, kadının toplumsal rolü ve anneliğe atfedilen önem gibi geleneksel algıların değişiminin daha yavaş seyrettiği tespit edilmiştir.
Referanslar
Ahlm, J. (2017). Respectable promiscuity: Digital cruising in an era of queer liberalism. Sexualities, 20(3), 364-379. https://doi.org/10.1177/1363460716665783
Amato, P.R. (2000). The consequences of divorce for adults and children. Journal of Marriage and The Family, 62, 1269-1287. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2000.01269.x
Amato, P. R., & Beattie, B. (2011). Does the unemployment rate affect the divorce rate? An analysis of state data 1960–2005. Social Science Research, 40(3), 705–715. https://doi.org/10.1016/j.ssresearch.2010.12.012
Aydemir, M. A. & Tecim, E. (2012). Türk toplumunda aile ve dinin toplumsal sermaye potansiyeli. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 42-59. https://dergipark.org.tr/tr/pub/metder/issue/31233/455469
Baudrillard, J. (2016). Simülakrlar ve simülasyon (O. Adanır, Çev.). Doğubatı Yayınları.
Bauman, Z. (2009). Akışkan aşk- insan ilişkilerinde kırılganlığa dair (I. Ergüden, Çev.). Versus Yayınları.
Bauman, Z. (2019). Akışkan modernite. Can Yayınları.
Bayer, A. (2013). Değişen toplumsal yapıda aile. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(8), 101-129.
Beck, U., & Beck E. (2012). Aşkın normal kaosu (N. Ermiş, Çev.). İmge Yayınevi.
Burcu, E., Yıldırım, F., Sırma, Ç., & Sanıyaman, S. (2015). Çiçeklerin kaderi: Türkiye’de kadınların erken evliliği üzerine nitel bir araştırma. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi Bilig, 73(Bahar), 63-98.
Butler, J. (2014). Cinsiyet belası. Metis Yayınları.
Browne, K., Lim, J., Hall, J., & McGlynn, N. (2021). Sexual(ities that) progress: Introduction. Environment and Planning C: Politics and Space, 39(1), 3-10. https://doi.org/10.1177/2399654420954213
Cohen, P. N. (2014). Recession and divorce in the United States, 2008–2011. Population Research and Policy Review, 33(5), 615–628. https://doi.org/10.1007/s11113-014-9323-z
Foucault, M. (2007). Cinselliğin tarihi (H. U. Tanrıöver, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Freud, S. (2009). Cinsellik üzerine (S. Kutlu, Çev.). Alter Yayıncılık.
Giddens, A. (2000). Sosyoloji ( H. Özel- C. Güzel, Çev.). Ayraç Yayınları.
Giddens, A. (2012). Sosyoloji kısa fakat eleştirel bir giriş (4. Baskı). (Ü. Y. Battal, Çev.). Siyasal Kitabevi.
Giddens, A. (2014). Mahremiyetin dönüşümü. Ayrıntı Yayınları.
González-Val, R., & Marcén, M. (2017). Divorce and the business cycle: A cross-country analysis. Review of Economics of the Household, 15(3), 879–904. https://doi.org/10.1007/s11150-016-9329-x
Hasinoff, A. A. (2016). How to have great sext: Consent advice in online sexting tips. Communication & Critical/Cultural Studies, 13, 58–74. https://doi.org/10.1080/14791420.2015.1077980
Härkönen, J., Billingsley, S. & Hornung, M. (2020). Divorce trends in seven countries over the long transition from state socialism: 1981–2004. In: Mortelmans, D. (Ed.), Divorce in Europe: European Studies of Population, (pp.63-89). Springer.
Inglehart, R., C. Haerpfer, A. Moreno, C. Welzel, K. Kizilova, J. Diez-Medrano, M. Lagos, P., … et al. (eds.). (2022.) World Values Survey: All Rounds - Country-Pooled Datafile. Madrid, Spain & Vienna, Austria: JD Systems Institute & WVSA Secretariat. Dataset Version 3.0.0. https://doi.org/10.14281/18241.17
Jones, T. (2011). A sexuality education discourses framework: Conservative, liberal, critical, and postmodern. American Journal of Sexuality Education, 6(2), 133–175. https://doi.org/10.1080/15546128.2011.571935
Kaptanoğlu, Y. İ., & Ergöçmen, B. (2012). Çocuk gelin olmaya giden yol. Türkiye Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 15(2), 128-161.
Kasapoğlu, A. (1990). Birey, aile, toplum. I. Aile Şûrası. Aile Araştırma Kurumu.
Koç, İ., & Saraç, M. (2019). Türkiye’de ilk evlilik yaşının ve evliliğe ilişkin pratiklerin değişimi ve boşanma ile ilişkisi (ss. 88-133). Türkiye Aile Yapısı İleri İstatistik Analizi. TDV Yayın Matbaacılık Ticari İşletmesi.
Oren, A. & A. Ben-Ari (2020). Between abnormal “otherness” to groundbreaking “uniqueness”: The family-construction process of the lgbt family. Journal of Homosexuality, 67 (11), 1603-1624. https://doi.org/10.1080/00918369.2019.1600901
Özgüven, İ. E. (2000). Evlilik ve aile terapisi. Psikolojik Danışma Rehberlik Eğitim Merkezi Yayını.
Pallant, J. (2017). SPSS kullanma kılavuzu (Balcı, B. Ahi, Çev.). Anı Yayıncılık.
Poole, M. (2005). Family: changing families, changing times. Allen & Unwin.
Paris, G. (2016). Cinselliğin önemi: Arzuya kavuşmak (Z. Hürmüz, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Ritzer, G. (2000). Büyüsü bozulmuş dünyayı büyülemek (S. Kaya, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Russell, B. (2014). Evlilik ve ahlak (E. Gürol, Çev.). Cem Yayınevi.
Sümer Z. H. (2015). Gender, religiosity, sexual activity, sexual knowledge, and attitudes toward controversial aspects of sexuality. Journal of Religion and Health, 54(6), 2033–2044. https://doi.org/10.1007/s10943-014-9831-5
Timurturkan, M. (2016). Aile birliğinin bozulması: boşanma ve yeniden evlenme. N. Adak (Edt.), Değişen Toplumda Değişen Aile (ss. 201-218). Siyasal Kitabevi.
Turgut, F. (2017). Tarihsel süreçte aile kurumunun dönüşümü ve geleceğine yönelik çıkarımlar. Medeniyet ve Toplum, 1(1), 93-117. https://dergipark.org.tr/tr/pub/metder/issue/31233/455469
TÜİK, 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Bosanma-Istatistikleri-2023-53707
Ulutaş, E. (2013). Aile-ekonomi ilişkisi. M. Aydın (Edt.), Sistematik Aile Sosyolojisi (ss. 335-355). Çizgi Kitabevi.
Ünal, V. (2013). Geleneksel geniş aileden çekirdek aileye geçiş sürecinde boşanma sorunu ve din. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(26), 588-602.
Weeks, J. (2003). Sexuality (2nd ed.). Routledge.
WVS. (2020a). Data and documentation. World Values Survey https://www.worldvaluessurvey.org/WVSContents.jsp
WVS. (2020b). What we do? World Values Survey, https://www.worldvaluessurvey.org/WVSContents.jsp
Yıldırım, E. (2016). Toplumsal değişme sürecinde aile. K. Canatan & E. Yıldırım (Edt.), Aile sosyolojisi (ss. 139-155). Açılım Kitabevi.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
