Ceza yargılaması sürecinde nörobilimsel delillerin incelenmesi: Ceza hukukunda nörobilim ile işbirliğinin önemi


Özet Görüntüleme: 63 / PDF İndirme: 22

Yazarlar

DOI:

https://doi.org/10.70736/ijoess.592

Anahtar Kelimeler:

Adil yargılanma- ceza muhakemesi hukuku- nörobilim- nörobilimsel deliller- nöro görüntüleme

Özet

Bu çalışma, ceza yargılaması sürecinde nörobilimsel delillerin kullanımının önemini ve ceza hukuku ile nörobilimin nasıl bir işbirliği içerisinde olabileceğini ele almaktadır. Günümüzde, nörobilim alanındaki ilerlemeler, insan davranışının ve karar verme süreçlerinin daha iyi anlaşılmasını sağlamakta; bu da ceza hukukunun temel kavramlarından olan irade, kusur ve sorumluluk gibi unsurların yeniden değerlendirilmesine olanak tanımaktadır. Çalışma, öncelikle nörobilimin tarihsel gelişimine ve insan beyninin nasıl çalıştığına dair temel bilgileri sunmaktadır. Daha sonra nöro görüntüleme tekniklerinin, suç davranışlarının arkasındaki beyin mekanizmalarını aydınlatma potansiyeline odaklanılmaktadır. Bu teknikler; suçun önceden tahmin edilmesi, suçluların rehabilite edilmesi ve cezaların kişiselleştirilmesi gibi konularda yeni perspektifler sunmaktadır. Ceza yargılaması sürecinde nörobilimsel delillerin değerlendirilmesi, hukuk pratiğinde önemli değişikliklere yol açabilecek bir alan olarak belirginleşmektedir. Bu delillerin kullanımı, yargı kararlarının bilimsel verilere dayandırılmasını sağlayarak, adil yargılanma hakkının daha etkin bir şekilde korunmasına katkıda bulunabilir. Çalışma; multidisipliner bir yaklaşımla, ceza hukuku ve nörobilim arasındaki etkileşimin, yargı sürecindeki kararların daha adaletli ve bilimsel temellere dayalı olmasını sağlayacak şekilde nasıl geliştirilebileceğini tartışmaktadır.

Referanslar

Abrahams, P. (Ed.). (2021). Beyin nasıl çalışır? Beynin işlevini, zihni ve kişiliği anlamak. ODTÜ Yayıncılık.

Akal, C. B. (2021). Özgür irade reddi ve natüralizm açısından hukuki bilimden nörobilime. In O. Erözden, S. H. Günler, M. E. Palteki, & C. Uysal (Eds.), Özgür irade? Hukuk, nörobilim, psikoloji ve ötesi (pp. 21–37). Zoe Kitap.

Akbulut, B. (2020). Ceza hukuku genel hükümler (7th ed.). Adalet Yayınevi.

Akmatalieva, G. (2020). Türkiye ve Kırgızistan ceza muhakemesi hukukunda belirti delili [Unpublished doctoral dissertation]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Alıcı, T. (2021). Bilinç günlük davranışlarımızın neresinde? In O. Erözden & Others (Eds.), Özgür irade? Hukuk, nörobilim, psikoloji ve ötesi (pp. 61–71). Zoe Kitap.

Alpay, N., Karşıdağ, Ç., & Kükürt, R. (2005). Transkraniyal manyetik stimulasyon. Düşünen Adam, 18(3), 250–265.

Aral, V. (2011). Hukukta irade özgürlüğü. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 48(1–4), 249–269.

Artuk, M. E., & Alşahin, M. E. (2022). Kriminoloji (4th ed.). Adalet Yayınevi.

Artuk, M. E., Gökcen, A., Alşahin, M. E., & Çakır, K. (2022). Gerekçeli ceza kanunları (24th ed.). Adalet Yayınevi.

Ayhan, H. (2020). Bellek, görgü tanığı ve görgü tanıklığını etkileyen faktörler. In VI. Uluslararası TURKCESS Eğitim ve Sosyal Bilimler Kongresi Tam Metin Kitabı (pp. 334–340). http://2020.turkcess.net/wp-content/uploads/2020/12/turkcess-tam-metin-son-haliiiii.pdf

Badem, S. (2021). Ceza muhakemesi hukukunda tanık. TAAD, 12(45), 100–120.

Balkuv, E. (2020). Beyniniz hayatınızı nasıl şekillendirir? (2.Baskı). Müptela Yayıncılık.

Belcher, A., & Sinnott-Armstrong, W. (2010). Neurolaw. WIREs Cognitive Science, 1(1), 120–130.

Boğa, B. (2019). Ceza muhakemesinde delillerin tartışılması [Unpublished master’s thesis]. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Burnett, D. (2017). Aptal beyin: Bir sinirbilimci beyninizde neler olup bittiğini anlatıyor (A. Erol, Trans.). Aganta Kitap.

Campbell Moriarty, J., & Langleben, D. D. (2018). Who speaks for neuroscience? Neuroimaging evidence and courtroom expertise. Case Western Reserve Law Review, 68(3), 110–130.

Catley, P., & Claydon, L. (2015). The use of neuroscientific evidence in the courtroom by those accused of criminal offenses in England and Wales. Journal of Law and the Biosciences, 2(3), 123–137.

Centel, N., & Zafer, H. (2022). Ceza muhakemesi hukuku (21st ed.). Beta Basım Yayın.

Chan, H.-T., Sun, K.-T., Ku, M.-T., Huang, T.-W., & Chen, M.-C. (2017). Applying EEG in criminal identification research. 2017 International Conference on Applied System Innovation (ICASI), Sapporo, Japan.

Chandler, J. A. (2015). The use of neuroscientific evidence in Canadian criminal proceedings. Journal of Law and the Biosciences, 3(2), 90–102.

Conrad, E. C. (1959). Electroencephalograph (EEG) as evidence of criminal responsibility. Journal of Criminal Law and Criminology, 50(4), 300–320.

Corradini, A., & Antonietti, A. (2013). Mirror neurons and their function in cognitively understood empathy. Consciousness and Cognitions, 22(3), 370–385.

Damásio, A. (2006). Descartes’in yanılgısı: Duygu, akıl ve insan beyni (B. Atlamaz, Trans.; O. Deniztekin, Ed.). Varlık Yayınları.

Dauvergne, C. (2004). Sovereignty, migration and the rule of law in global times. The Modern Law Review, 67(4), 500–520.

de Kogel, C. H., & Westgeest, E. J. M. C. (2015). Neuroscientific and behavioral genetic information in criminal cases in the Netherlands. Journal of Law and the Biosciences, 2(3), 80–100.

Demirbaş, T. (2022). Ceza hukuku genel hükümler (17th ed.). Seçkin Yayıncılık.

Dönmezer, S. (1994). Kriminoloji (8th ed.). Beta Basım.

Dönmezer, S., Erman, S., Bayraktar, K., Demirbaş, T., Kiziroğlu, S. K., Nuhoğlu, A., … et al. (2020). Nazarî ve tatbikî ceza hukuku (Vol. 3, 14th ed.). Der Yayınları.

Dönmezer, S., Erman, S., Bayraktar, K., Kiziroğlu, S. K., Zafer, H., Sınar, H., … et al. (2016). Nazarî ve tatbikî ceza hukuku (Vol. 1, 14th ed.). Der Yayınları.

Dowling, J. E. (2018). Beyni anlamak: Hücreler, davranış ve biliş (F. Bolat, Trans.). Ketebe Yayınları.

Eagleman, D. (2015). Beyin: Senin hikayen (Z. A. Tozar, Trans.). Domingo Yayınevi.

Eagleman, D. (2021). Canlı devre (Z. A. Tozar, Trans.). Domingo Yayınevi.

Eagleman, D. (2022). İncognito: Beynin gizli hayatı (Z. A. Tozar, Trans.). Domingo Yayınevi.

Eagleman, D., & Brandt, A. (2022). Yaratıcı tür: Fikirler dünyayı nasıl yeniden yaratıyor (Z. A. Tozar, Trans.). Domingo Yayınevi.

Eder-Rieder, M. (2015). Avusturya’da kanunla düzenlemelerin tasarımı için hukuki kurallar. In Y. Üner (Ed.), Kanun yapma tekniği. TBB.

Eren, F. (2014). Olaya ilişkin potansiyellerin saklanmış bilginin tespitinde kullanımı: Kelime, nesne ve yüz tanımanın karşılaştırılması [Unpublished expertise thesis]. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı.

Ergenoğlu, T., Uslu, A., & Maraşlıgil, B. (2012). Soyut ve tanıdık görsel hedefler benzer nitelikte P3 potansiyeli oluşturur. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 75(4), 275–289.

Ertuğrul, H., Kemaloğlu, A., & Tekiner, H. (2021). Delillerin değerlendirilmesinde genetik ve nörobilim verilerinin kullanılması. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(1), 55–75.

Farwell, L. A. (2012). Brain fingerprinting: A comprehensive tutorial review of detection of concealed information with event-related brain potentials. Cognitive Neurodynamics, 6(2), 115–142.

Gaudet, L. M. (2011). Brain fingerprinting, scientific evidence, and ‘Daubert’: A cautionary lesson from India. Jurimetrics, 51(3), 205–225.

Gökcen, A., Balcı, M., Alşahin, M. E., & Çakır, K. (2022). Ceza muhakemesi hukuku (6th ed.). Adalet Yayınevi.

Gross, C. G. (2007). The discovery of motor cortex and its background. Journal of the History of the Neurosciences, 16(3), 320–340.

Güngör, D. (2016). Ceza muhakemesinde tanık beyanının delil değeri üzerine bazı tespit ve değerlendirmeler. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(2), 190–210.

Günşen İçli, T. (2021). Kriminoloji (11th ed.). Seçkin Yayıncılık.

Horzum, E. D. (2011). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları bağlamında yasak sorgu yöntemleri [Unpublished master’s thesis]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

İçer, Z. (2021). Nörokriminolojik açıdan irade özgürlüğü ve ceza sorumluluğu. In O. Erözden, S. H. Günler, M. E. Palteki, & C. Uysal (Eds.), Özgür irade? Hukuk, nörobilim, psikoloji ve ötesi (pp. 190–206). Zoe Kitap.

Jones, O. D., Bonnie, R. J., Casey, B. J., Davis, A., Faigman, D. L., Hoffman, M., … et al. (2014). Law and neuroscience: Recommendations submitted to the president’s bioethics commission. Journal of Law and the Biosciences, 1(2), 224–258.

Kandel, E. R. (2019). Belleğin peşinde: Yeni bir zihin biliminin doğuşu (M. Doğan, Trans.). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.

Karakehya, H. (2022). Ceza muhakemesi hukuku (4th ed.). Nisan Kitabevi.

Karasu, A., Aygen, G., Sabancı, P. A., Sağlam, G., Civelek, E., & Eskandar, E. N. (2008). Nörobilim öyküleri: Aristo (M.Ö. 384–322). Sinir Sistemi Cerrahisi Dergisi, 1(4), 311–322.

Kennedy, S., & Houston, R. (Eds.). (2021). Beyin nasıl çalışır? (A. F. Yıldırım, Trans.). Alfa Yayınları.

Keysers, C. (2019). Empatik beyin (A. Eper, Trans.). Alfa Yayınları.

Koca, M., & Üzülmez, İ. (2017). Türk ceza hukuku genel hükümler (10th ed.). Seçkin Yayıncılık.

Koca, M., & Üzülmez, İ. (2022). Türk ceza hukuku genel hükümler (15th ed.). Seçkin Yayıncılık.

Köse, M. (2016). Ceza kovuşturmasında delillerin ortaya konulması ve değerlendirilmesi. [Unpublished doctoral dissertation]. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Kurdoğlu Ersoy, P. (2018). Görgü tanığı belleği araştırmaları ve yasal uygulamalar: Tarihsel bir bakış. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 2(4), 325–350.

Lafuente, V., Gorriz, J. M., Ramirez, J., & Gonzalez, E. (2017). P300 brainwave extraction from EEG signals: An unsupervised approach. Expert Systems with Applications, 74, 70–80.

LeDoux, J. (2020). Duygusal beyin: Duyguların gizemli dünyası (A. Uysal, Trans.). Pegasus Yayınları.

Lee, S. K. (2020). The history of neuroscience 2: From the Roman Empire to the Renaissance. Epilia: Epilepsy Commun, 2(1), 40–50.

Lexpera. (2024). Türk Ceza Kanunu (5237) – Madde gerekçesi. https://www.lexpera.com.tr/

New Scientist Instant Expert. (2019). Beynimiz nasıl çalışır? Bilinen evrendeki en karmaşık cismin içinde kısa bir yolculuk (C. E. Topaktaş, Trans.). Say Yayınları.

Onur, F. (2020). İrademiz özgür değil: Metafizik bir problem olarak özgür irade. Yapay Zekâ ve Zihin Felsefesi Dergisi, 3(1), 12–25.

Özen, M. (2022). Öğreti ve uygulama ışığında ceza muhakemesi hukuku (5th ed.). Adalet Yayınevi.

Özer, Y. (2013). Değerler felsefesi açısından irade ve bileşenleri (Özgür bir irademiz var mı?). Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 20–40.

Özgenç, İ. (2022). Türk ceza hukuku genel hükümler (18th ed.). Seçkin Yayıncılık.

Öztürk, B. (Ed.). (2021). Nazari ve uygulamalı ceza muhakemesi hukuku. Seçkin Yayıncılık.

Öztürk, C. (2005). Ceza muhakemesi hukukunda iz bilimi [Unpublished master’s thesis]. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Ramachandran, V. S. (2011). Öykücü beyin: Bir nöroloğun bizi insan kılanın ne olduğuna dair arayışı (A. C. Çevik, Trans.). Alfa Bilim Yayınları.

Rose, H., & Rose, S. (2018). Nörobilim zihnimizi değiştirebilir mi? (M. Öztürk, Trans.). Ginko Bilim.

Rose, S. (2019). 21. yüzyılda beyin (L. C. Yılmaz, Trans.). Ginko Bilim.

Sacks, O. (2020). Karısını şapka sanan adam (O. Düz, Trans.). Yapı Kredi Yayınları.

Salmanowitz, N. (2015). The case for pain neuroimaging in the courtroom: Lessons from deception detection. Journal of Law and the Biosciences, 2(1), 88–102.

Shen, F. X. (2016). Neuroscientific evidence as instant replay. Journal of Law and the Biosciences, 3(2), 100–125.

Shen, F. X., Twedell, E., Opperman, C., Krieg, J. D. S., Brandt-Fontaine, M., Preston, J., … et al. (2017). The limited effect of electroencephalography memory recognition evidence on assessments of defendant credibility. Journal of Law and the Biosciences, 4(2), 140–165.

Sınıgaglia, C., & Rizzolatti, G. (2019). Beyindeki aynalar: Zihinlerimiz eylemleri ve duyguları nasıl paylaşır (D. Keleş, Trans.). Alfa Bilim.

Smith Churchland, P. (2020). Nörofelsefe (Ö. Yılmaz, Trans.). Alfa.

Smith, E. E., & Kosslyn, S. M. (2017). Beyin zihinsel faaliyetlere nasıl yol açar – aracılık eder? In M. Şahin (Trans. Ed.), Bilişsel psikoloji: Zihin ve beyin içinde (pp. 12–34). Nobel Akademik Yayıncılık.

Sternberg, E. J. (2019). Nörolojik: Beynin mantıksız davranışlarımızın ardındaki gizli mantığı (Ş. Taş, Trans.). Metis Yayınları.

Thagard, P. (2010). I feel your pain: Mirror neurons, empathy, and moral motivation. Journal of Cognitive Neuroscience, 8(2), 130–140.

Toroslu, H. (2013). Ceza hukukunda isnat yeteneği. [Unpublished doctoral dissertation]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Üngüren, E. (2015). Beynin nöroanatomik ve nörokimyasal yapısının kişilik ve davranış üzerindeki etkisi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(1), 99–117.

Ünver, Y. (2003). Ceza hukukuyla korunması amaçlanan hukuksal değer (1st ed.). Seçkin Yayıncılık.

Ünver, Y., & Hakeri, H. (2022). Ceza muhakemesi hukuku (19th ed.). Adalet Yayınevi.

Uzbay, İ. T. (2015). Beyin nasıl bağımlı oluyor? Türk Eczacıları Birliği Yayını Meslek İçi Sürekli Eğitim Dergisi, (35–36), 5–18.

Uzbay, İ. T. (2015). Beyni anlamak sadece nörobilim ile mümkün mü? Beyin yüzyılında nörolojik bilimlerden sosyal bilimlere yeni açılımlar, yeni yaklaşımlar. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 35–48.

Van De Ville, D., Farouj, Y., Preti, M. G., Liégeois, R., & Amico, E. (2021). When makes you unique: Temporality of the human brain fingerprint. Science Advances, 7(42), eabc4177.

Yenisey, F., & Nuhoğlu, A. (2021). Ceza muhakemesi hukuku (9th ed.). Seçkin Yayıncılık.

Yıldız, M. E. (2021). Ceza hukukunda failin irade özgürlüğü tartışmaları. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 70(4), 1250–1289.

Zeman, A. (2017). Bilinç kullanım kılavuzu (G. Koca, Trans.). Metis Bilim.

Zergeroğlu, A., Simge, & Nalçacı, E. (2015). Santiago Ramón y Cajal ve nöron doktrini. Turkish Journal of Neurology, 21(3), 182–190.

Yayınlanmış

2025-03-15

Nasıl Atıf Yapılır

Kan, C. H. (2025). Ceza yargılaması sürecinde nörobilimsel delillerin incelenmesi: Ceza hukukunda nörobilim ile işbirliğinin önemi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 16(59), 511–565. https://doi.org/10.70736/ijoess.592