KIBRIS’TA ANLATILAN “HACI MEHMET BUBA İLE LALASI” EFSANESİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Özet

Evrensel bir yapıya sahip olan efsaneler, anlatıldığı bölgenin çeşitli kültürel özellikleriyle bütünleşerek millîleşirler. Bu bağlamda, Kıbrıs’ta anlatılmakta olan “Hacı Mehmet Buba ve Lalası” efsanesi değerlendirildiğinde, aynı metnin farklı isimlere bağlı olarak yurdumuzun dört bir yanında anlatıldığı görülmektedir. Efsane ayrıca, Bosna-Hersek’te “Evliya Hizmetçi Kız”, Polanya’da ise “Evliya Kontuş” adları ile de anlatılmaktadır. Efsanenin değişik bölgelerde anlatılan varyantlarında görülen ortak noktalar şunlardır: 1. Ağa (bey, efendi, patron) hacca veya uzak bir yere gider. 2. Evin hanımı, ağanın sevdiği bir yiyeceği pişirir. 3. Keramet sahibi olan hizmetkâr (çoban, lala), tayyi zaman – tayyi mekân olayına bağlı olarak, ağasının canının istediği yiyeceği, ona sıcak sıcak götürür. 4. Memlekete dönen ağanın, yiyeceğin kabını getirmesiyle hizmetkârın kerameti ortaya çıkar. Anadolu sahasında çok yaygın olan ve maddi gücü temsil eden ağa ile manevi gücü temsil eden hizmetkârın macerasının konu edildiği bu efsanelerdeki belirgin farklar ise, hizmetkârın / çobanın adı, olayın geçtiği bölge ve bölgenin kültürel yapısına göre götürülen yiyeceğin (helva, süt, köfte, içli köfte, dolma, mantı vs.) çeşididir. Bu çalışmada, Kıbrıs’ta anlatılmakta olan “Hacı Mehmet Buba ve Lalası” efsanesi, Anadaolu ve diğer Türk boylarında anlatılan varyantları ile mukayese edilerek, bir anlatının, farklı coğrafyalarda yaşayan, ancak aynı kültürel yapıya sahip olan topluluklar arasındaki birleştirici gücü değerlendirilecektir.