Balbal Dikme Geleneğine Anadolu’da Bir Örnek: Hz. Ökkeş Balbalları ve Balballar Üzerine Yeni Bir Yaklaşım

Özet

Türkler, tarihleri boyunca olduğu gibi bu gün de çok geniş bir coğrafyada yaşamaya devam etmektedirler. Köklü bir kültüre sahip olan Türkler, gittikleri yerlere kendi kültürlerini götürmüşler ve yüzyıllar geçse de bu eski kültürlerini yaşatmaya devam etmişlerdir. Gaziantep’in Nurdağı ilçesinde bulunan ve Gaziantep’e 67 km, Kahramanmaraş’a 62 km uzaklıkta olan Hz. Ökkeşiye (Ukkaşe) türbesi ve çevresinde dağ, atalar, ağaç ve taş kültü çok canlı bir şekilde yaşamaktadır. Sahabeden olduğuna inanılan ve Hz. Peygamberin, peygamberlik mührünü gördüğü için cennetle müjdelenen Hz. Ökkeş, bölge halkı tarafından çok sevilmekte ve her evde neredeyse bir erkek çocuğun adı Ökkeş konulmaktadır. Taş ile atalar kültü arasında yakın bir ilgi vardır. Türklerde atalar kültüyle birlikte görülen mezar kültü, tarihin eski dönemlerinden günümüze çok az değişikliğe uğrayarak gelmiştir. Özellikle kutsal kişilerin mezarları etrafında çeşitli ritüeller uygulanmaktadır. Bunlardan en önemlilerinden ve en çok tartışılanlardan birisi hiç şüphesiz balbal denilen mezarların doğu ve kuzeyine dikilen şekilsiz taşlardır. İlk örnekleri Tunç Çağında görülen balbalların 6.-13. yüzyıllar arasında oldukça yaygın bir şekilde kült merkezlerine ve alp kurganlarına dikildiği bilinmektedir. Günümüzde balbal dikme geleneğinin kaybolduğu sanılsa da aslında Anadolu’da yaşamaya devam etmektedir. Gaziantep’in Nurdağı ilçesinde bulunan Hz. Ökkeş’in türbesi etrafında yüzlerce balbal (dikili taş) bulunmaktadır. Bu dikili taşların fonksiyonları Göktürkler döneminde dikilen balballardan nerdeyse farksızdır.